Αθήνα: 01/09/2009

ΠΡΟΣ:
1. Καθηγητή κ. Γ. Μπαμπινιώτη, Πρόεδρο Σ.Π.Δ.Ε.
2. Μέλη του Σ.Π.Δ.Ε.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
- Γραφείο Υπουργού Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων
- κ. Χ. Παπαϊωάννου, Δ/ντή Ειδικής Αγωγής ΥΠΕΠΘ
- Πρόεδρο και Μέλη Διαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής
- κ. Θ. Βερέμη, Πρόεδρο Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας

---

ΘΕΣΕΙΣ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Ε.Σ.Α.μεΑ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

Οι εν λόγω θέσεις - προτάσεις και απόψεις δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να καλύψουν τα τεράστια θέματα που αντιμετωπίζει ο χώρος της ειδικής εκπαίδευσης, όμως θεωρούμε ότι θέτουν τις βάσεις για ένα γόνιμο διάλογο στη συνεδρίαση του Σ.Π.Δ.Ε., που πραγματοποιείται στις 2 Σεπτεμβρίου 2009 με θέμα «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών». Σε αυτό το σημείο θεωρούμε αναγκαίο να τονίσουμε ότι μέχρι σήμερα στις συνεδριάσεις αυτές, που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία, οι αναφορές που γίνονται επί των θεμάτων ειδικής εκπαίδευσης είναι αποσπασματικές και ολιγόλογες. Ως εκ' τούτου, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν οδηγήσουν στη λήψη συγκεκριμένων και ουσιαστικών προτάσεων για τη ριζική αναμόρφωση του συστήματος της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία, που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του Εθνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος.

Για την κατανόηση των θέσεων-προτάσεων της Ε.Σ.Α.μεΑ επί της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο χώρο της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία, είτε αυτή παρέχεται στις σχολικές μονάδες ειδικής εκπαίδευσης, είτε στα τμήματα ένταξης, είτε στα τμήματα των Γενικών Σχολείων , θα πρέπει καταρχήν να παραθέσουμε συνοπτικά τις χρόνιες και διαρθρωτικές αδυναμίες που εντοπίζονται ακόμη και σήμερα σε αυτόν.

Οι αδυναμίες αυτές, που το αναπηρικό κίνημα έχει εντοπίσει και έχει καταδείξει προς την ελληνική πολιτεία επί σειρά ετών, συνεχίζουν να υφίστανται μέχρι σήμερα. Η κατάσταση αυτή αναπόφευκτα έχει τεράστιες επιπτώσεις στην ήδη υποβαθμισμένη ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος των ατόμων με αναπηρία, από το οποίο είναι αποκλεισμένο ένα μεγάλο ποσοστό τους και ιδιαιτέρως αυτών που ανήκουν στις βαριές και πολλαπλές αναπηρίες, καθώς και στους ίδιους τους εκπαιδευτικούς που παρέχουν τις υπηρεσίες τους στο χώρο της ειδικής εκπαίδευσης.

Οι όποιες αποσπασματικές βελτιώσεις που έχουν επέλθει στην ειδική εκπαίδευση καθώς και η θέσπιση της υποχρεωτικότητας της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία με τον τελευταίο νόμο για την ειδική εκπαίδευση αποδεικνύεται ότι παραμένουν κενές περιεχομένου. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των προβλημάτων, που είναι ήδη γνωστά στο σύνολο του πολιτικού κόσμου και της ευρύτερης ελληνικής κοινωνίας, συνδέονται άμεσα με το σημερινό θέμα συζήτησης του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Τα προβλήματα αυτά επειδή είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, πρέπει να αποτελέσουν θέμα συζήτησης στο Συμβούλιο σας και να αντιμετωπιστούν με τη δέουσα προσοχή, δεδομένου ότι η εξάλειψή τους αποτελεί το προαπαιτούμενο για την ουσιαστική και δια βίου επιμόρφωση του συνόλου των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία, ανεξαρτήτως εάν υπηρετούν στο χώρο της Γενικής ή Ειδικής Εκπαίδευσης.

Η προαναφερθείσα θέση μας στηρίζεται στην αποδοχή της σύγχρονης θεώρησης για την αναπηρία, καθώς και στις τελευταίες θεσμικές βελτιώσεις, σύμφωνα με τις οποίες η ειδική εκπαίδευση δεν αποτελεί ξεχωριστό τμήμα του συστήματος της γενικής εκπαίδευσης αλλά ενιαίο και αναπόσπαστο μέρος αυτής.

Συνοπτικά, πριν προχωρήσουμε στις βασική θέση του αναπηρικού κινήματος για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, παραθέτουμε τις αδυναμίες που εντοπίζονται στο σύστημα στελέχωσης του συνόλου των εκπαιδευτικών βαθμίδων με εκπαιδευτικούς που έχουν εκείνο το γνωστικό υπόβαθρο που απαιτείται για να προετοιμάσουν τους μαθητές με αναπηρία να συμμετέχουν σε όλα τα επίπεδα δράσης της κοινωνίας.

Συγκεκριμένα οι ανωτέρω αδυναμίες έχουν ως εξής:

• Έλλειψη προπτυχιακών σπουδών επί των θεμάτων ειδικής εκπαίδευσης στους εκπαιδευτικούς που κατευθύνονται στο χώρο της Εκπαίδευσης, τόσο της Γενικής όσο και της Ειδικής. Δυστυχώς, οι ελλείψεις αυτές προσπαθούν να εξαλειφθούν ακόμη και για τους εκπαιδευτικούς των ειδικών σχολείων με την παρακολούθηση αγοραίων σεμιναρίων 400 ωρών, τα οποία αποτελούν και το μοναδικό επαγγελματικό κριτήριο για την τοποθέτηση τους στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Εκπαίδευσης. Δηλαδή, εκπαιδευτικοί οι οποίοι δεν έχουν τις στοιχειώδεις γνώσεις παιδαγωγικής κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών, καλούνται να αποκτήσουν εξειδικευμένες γνώσεις επί της ειδικής εκπαίδευσης για την οποία ως γνωστό απαιτούνται γνώσεις παιδαγωγικής, ψυχολογίας, κοινωνικών επιστημών, συμβουλευτικής και συνεργασίας με τους γονείς των παιδιών με αναπηρία. Εν’ κατακλείδι είναι αδιανόητο να θεωρείται ως επαγγελματικό προσόν η παρακολούθηση σεμιναρίων μόλις 400 ωρών από εκπαιδευτικούς, οι οποίοι δεν έχουν καμία στοιχειώδη προπτυχιακή εκπαίδευση επί των θεμάτων ειδικής εκπαίδευσης και το προσόν αυτό να εξισώνεται με μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών στην ειδική εκπαίδευση.
• Διαιώνιση του Συστήματος Στελέχωσης των Σχολικών Μονάδων Ειδικής Εκπαίδευσης με μετάθεση, διορισμό, απόσπαση ή αναπλήρωση όταν διαπιστώνονται κενά. Ο χώρος της ειδικής εκπαίδευσης και η ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των μαθητών με αναπηρίες και των εκπαιδευτικών τους απαιτεί την τοποθέτηση εκπαιδευτικών στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Εκπαίδευσης με μόνιμη σχέση εργασίας, η οποία διασφαλίζει και την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθεί ο πλήρης κατακερματισμός και το καθεστώς της ευέλικτης εργασίας των εκπαιδευτικών και των απασχολούμενων στην ειδική εκπαίδευση που οδηγούν στην υποβάθμιση των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών.
• Σοβαρές ελλείψεις στον τομέα της πρόσληψης Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού. Οι ελλείψεις σε Ψυχολόγους, Λογοθεραπευτές, Μουσικοθεραπευτές κ.λπ. οι οποίοι στηρίζουν το έργο των εκπαιδευτικών, υποβαθμίζουν περαιτέρω την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα άτομα με αναπηρία.
• Σοβαρές ελλείψεις στον τομέα της πρόσληψης Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού για θέματα αυτοεξυπηρέτησης, καθημερινής διαβίωσης και λειτουργικών διευκολύνσεων των μαθητών με αναπηρία που φοιτούν σε γενικά σχολεία προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Είναι φανερό ότι ο συνδυασμός των ανωτέρω ελλείψεων – αδυναμιών, εκτός του ότι έχει οδηγήσει στον αποκλεισμό κυρίως των ατόμων με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, υποβαθμίζει και την ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών που παρέχονται στα άτομα με αναπηρία που εντάσσονται στο εκπαιδευτικό σύστημα. Δηλαδή τα άτομα με αναπηρία, είτε αποκλεισμένα, είτε ενταγμένα στο εκπαιδευτικό σύστημα συνεχίζουν να είναι πολίτες Β΄ και Γ΄κατηγορίας.

Με βάση τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι για να καταστεί ουσιαστική ή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε όλες τις Μονάδες της Εκπαίδευσης (Μονάδες Γενικής Εκπαίδευσης στις οποίες σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία φοιτούν μαθητές με αναπηρία και τους παρέχεται παράλληλη στήριξη, συνεκπαίδευση, αυτοτελείς Σχολικές Μονάδες Ειδικής Εκπαίδευσης, Τμήματα Ένταξης των που λειτουργούν μέσα στα σχολεία Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης) καθίσταται αναγκαία :

• Η υποχρεωτική παρακολούθηση μαθήματος επί των θεμάτων ειδικής εκπαίδευσης στο διάστημα των προπτυχιακών τους σπουδών, το οποίο θα διαρκεί τουλάχιστον για ένα ακαδημαϊκό έτος. Η ένταξη υποχρεωτικού μαθήματος επί των θεμάτων ειδικής εκπαίδευσης στις σχολές της Γ/Βάθμιας Εκπαίδευσης καθίσταται απαραίτητη για όλους τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι κατευθύνονται στο χώρο της Γενικής και Ειδικής Εκπαίδευσης. Μόνο με τη λήψη του ανωτέρω μέτρου, οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε όλες τις μονάδες και τις βαθμίδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θα μπορέσουν να καλύψουν τις πρόσθετες εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών με αναπηρία.
• Η θέσπιση μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στην Ειδική Εκπαίδευση εξειδικευμένων ανά κατηγορία αναπηρίας για τους αποφοίτους των Α.Ε.Ι. που κατευθύνονται στο χώρο της Ειδικής Εκπαίδευσης.
• Πρόβλεψη συστήματος υψηλών επαγγελματικών κριτηρίων για την πρόσληψη των εκπαιδευτικών στο χώρο της Ειδικής Εκπαίδευσης συμπεριλαμβανομένων και των ειδικοτήτων που ανήκουν στο Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό. Αναφέρουμε ως παράδειγμα, Ψυχολόγους, Λογοθεραπευτές κ.λπ., των οποίων οι γνώσεις γενικής ψυχολογίας ή λογοθεραπείας είναι σαφές ότι δεν αρκούν για να παρέχουν το έργο τους σε άτομα με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο down κ.λπ. Ειδικά στις περιπτώσεις ατόμων με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες, τόσο οι Εκπαιδευτικοί όσο και το Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό πρέπει να είναι εξειδικευμένοι ανά κατηγορία αναπηρίας για να μπορέσουν να προετοιμάσουν το μαθητή να συμμετέχει σε όλα τα πεδία δράσης της κοινωνίας.
• Δημιουργία κατάλληλων προγραμμάτων κατάρτισης των υποψηφίων εκπαιδευτικών σε θέματα εξειδικευμένα ανά κατηγορία αναπηρίας προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο πολυσύνθετο και πολύμορφο έργο τους.

Μόνο υπό αυτές τις συνθήκες, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, εισαγωγική και ενδοσχολική, θα καταστεί ουσιαστική για τους εκπαιδευτικούς. Η επιμόρφωση δε των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο χώρο της Ειδικής Εκπαίδευσης, θα πρέπει να παρέχεται δια βίου και μέχρι την έξοδό τους από το Εκπαιδευτικό Σύστημα. Σε καμία δε περίπτωση η επιμόρφωση δεν θα πρέπει να αντικαθιστά τις βασικές γνώσεις και τη βασική εκπαίδευση επί των θεμάτων ειδικής εκπαίδευσης, που πρέπει να παρέχεται κατά το στάδιο των προπτυχιακών τους σπουδών.

Επίσης, θεωρούμε ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο χώρο της Γενικής Εκπαίδευσης πρέπει να συμπεριλαμβάνει βασικά στοιχεία για την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία.

Μετά από τη σύντομη αυτή ανάλυση πρέπει να τονίσουμε ότι την ευθύνη για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα άτομα με αναπηρία δεν τη φέρουν οι εκπαιδευτικοί, αλλά κυρίως η αρνητική στάση των Πανεπιστημίων να εντάξουν το μάθημα της Ειδικής Εκπαίδευσης σε όλες τις σχολές στις οποίες φοιτούν μελλοντικοί εκπαιδευτικοί, και οι πολιτικές που εφαρμόζονται μέχρι σήμερα από το Υπουργείο Παιδείας, ερήμην των δίκαιων και πάγιων αιτημάτων του αναπηρικού κινήματος.

Συνεπώς, το Συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης πρέπει να προχωρήσει σε προτάσεις που θα αποτελέσουν τη βάση για εκείνες τις ρυθμίσεις που θα επιφέρουν την ουσιαστική ανατροπή στο σύστημα της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία.

 

Με εκτίμηση,

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ 
Ι. ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΡ. ΠΑΝΑΝΟΣ