Αθήνα: 26/01/2011

ΠΡΟΣ:
κα Άννα Διαμαντοπούλου, Υπουργό Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
- Γραφείο Πρωθυπουργού κ. Γ. Παπανδρέου
- κ. Φ. Γεννηματά, Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων
- κ. Ι. Πανάρετο, Υφυπουργό Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων
- κ. Ε. Χριστοφιλοπούλου, Υφυπουργό Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης &
Θρησκευμάτων
- κ. Β. Κουλαϊδή, Γενικό Γραμματέα Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης &
Θρησκευμάτων
- κ. Γ. Αλεβίζο, Προϊστάμενο Δ/νσης Ειδικής Αγωγής & Εκπαίδευσης Υπουργείου Παιδείας,
Δια Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων
- κ. Κ. Ναυρίδη, Πρόεδρο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
- Πρόεδρο και Μέλη Τμήματος Ειδικής Αγωγής & Εκπαίδευσης Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
- Φορείς - μέλη Ε.Σ.Α.μεΑ.

---

Προτάσεις της Ε.Σ.Α.μεΑ. επί της δημόσιας διαβούλευσης για την αναδιάρθρωση των Δομών Υποστήριξης του Παιδαγωγικού, Εκπαιδευτικού, Ψηφιακού και Εκδοτικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων

Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για την Αναδιάρθρωση των Δομών Υποστήριξης του Παιδαγωγικού, Εκπαιδευτικού, Ψηφιακού και Εκδοτικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, με το παρόν σας καταθέτει τις απόψεις - προτάσεις της.
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι απαντήσεις μας στις ερωτήσεις της διαβούλευσης, τις οποίες παραθέτουμε παρακάτω, υποβλήθηκαν και στην ιστοσελίδα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης www.opengov.gr στις 25.01.2011.
A1. Θεωρείτε αναγκαία την ίδρυση ενός νέου φορέα που θα έχει ως έργο τη συνολική επιστημονική υποστήριξη του παιδαγωγικού και εκπαιδευτικού έργου του Υπουργείου Παιδείας με ταυτόχρονη κατάργηση των τεσσάρων υπαρχόντων;
Μια από τις προτεραιότητες της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) είναι η ριζική αναμόρφωση της Εκπαίδευσης των Ατόμων με Αναπηρία δεδομένου ότι το υφιστάμενο Εκπαιδευτικό Σύστημα είναι ένα Σύστημα διακρίσεων και αποκλεισμού που παράγει πολίτες β΄ και γ΄ κατηγορίας, αφού τα άτομα με αναπηρία: α) είτε είναι αποδέκτες μιας υποδεέστερης και υποβαθμισμένης Εκπαίδευσης σε σχέση με τους υπόλοιπους μαθητές, β) είτε αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το Εκπαιδευτικό Σύστημα (σχολική διαρροή) λόγω έλλειψης ουσιαστικής εκπαιδευτικής υποστήριξης, προσβασιμότητας κ.λπ., γ) είτε δεν μετέχουν καθόλου σε αυτό και ως εκ τούτου η θεσμικά κατοχυρωμένη - βάσει του Ν.3699/2008 - υποχρεωτικότητα της Εκπαίδευσης των Ατόμων με Αναπηρία παραμένει για πολλά από αυτά μια ανεκπλήρωτη υποχρέωση της Πολιτείας απέναντί τους.

Είναι αναμενόμενο, και τα αποτελέσματα του Γ΄ ΚΠΣ το επιβεβαιώνουν, ότι η έλλειψη συγκεκριμένων τεχνικών προδιαγραφών τόσο για την φυσική προσβασιμότητα των κτιριακών υποδομών, όσο (και στο αντικείμενο της διαβούλευσης) για την ηλεκτρονική προσβασιμότητα που αφορά την ψηφιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού, αλλά και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες εκπαίδευσης θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε μία ακόμα γενιά ηλεκτρονικών προϊόντων (π.χ. ψηφιακό βιβλίο, ψηφιακή τάξη) που δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα άτομα με αναπηρία, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Σημειώνεται ότι η όποια εκ των υστέρων απαίτηση για την προσαρμογή ενός προϊόντος ή υπηρεσίας με προδιαγραφές προσβασιμότητας, μεθοδολογία που κυριαρχεί εδώ και χρόνια στην κατασκευή των βιβλίων, δημιουργεί προβλήματα ανάληψης ευθυνών και κόστους, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εμποδίων σε βάρος των ατόμων με αναπηρία.

Η Ε.Σ.Α.μεΑ., επιπλέον του θεσμικού της ρόλου ως ο επίσημα αναγνωρισμένος Κοινωνικός Εταίρος της ελληνικής Πολιτείας σε ζητήματα αναπηρίας, έχοντας και την τεχνογνωσία για την εφαρμογή στην πράξη των αξιολογότερων από πλευράς διασφάλισης της ποιότητας στην πρόσβαση, διεθνών πρακτικών για τον σχεδιασμό και κατασκευή της προσβάσιμης ψηφιακής τάξης του μέλλοντος (που συμπεριλαμβάνει το προσβάσιμο ψηφιακό βιβλίο και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες), υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε και εάν είναι η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων και το αποτέλεσμα της διαβούλευσης αναφορικά με την ίδρυση του νέου φορέα - Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής - για να υπάρξει πραγματική αναβάθμιση της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία στη χώρα μας απαραίτητες προϋποθέσεις είναι:

α) η στενή συνεργασία της Ε.Σ.Α.μεΑ. και των φορέων μελών της, οι οποίοι εκπροσωπούν συγκεκριμένες κατηγορίες αναπηρίας και τις οικογένειες των ατόμων με αναπηρία, με το Υπουργείο Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων, καθώς και η συμμετοχή και συνεργασία με τους εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου, είτε αυτοί είναι νέοι, είτε υφιστάμενοι.

και β) η ένταξη της διάστασης της αναπηρίας και της προσβασιμότητας σε όλες τις πολιτικές, διαδικασίες και προγράμματα που σχεδιάζει και εφαρμόζει το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων και οι εποπτευόμενοι από αυτό Φορείς, είτε αυτοί είναι οι υφιστάμενοι, είτε το προτεινόμενο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Για τους παραπάνω λόγους η Ε.Σ.Α.μεΑ. υποστηρίζει ότι:

Στην περίπτωση που το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής συσταθεί, θα πρέπει το «Τμήμα Ειδικής Αγωγής & Εκπαίδευσης» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, αφού πρώτα μετονομαστεί σε «Τμήμα Εκπαίδευσης Ατόμων με Αναπηρία» (δεδομένου ότι ο όρος «Ειδική Αγωγή», όπως πολλάκις έχει αναφέρει η Συνομοσπονδία, παραπέμπει σε παλαιωμένα Συστήματα Παιδείας, τα οποία είχαν σχέση με την ανατροφή, την καλλιέργεια ή τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς που αφορούν σε όλους τους ανθρώπους), να ενσωματωθεί στο νέο Ινστιτούτο και να αποκτήσει, μέσω σχετικής αναβάθμισής του, πέραν του στοχευμένο ρόλου του (ήτοι της εκπόνησης πολιτικών και προγραμμάτων ειδικά σχεδιασμένων για μαθητές με αναπηρία) και οριζόντιο, προκειμένου να διασφαλίζεται η ένταξη της διάστασης της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία και της προσβασιμότητας σε όλους τους τομείς αρμοδιότητάς του νέου Ινστιτούτου. Φυσικά στο νέο αναβαθμισμένο «Τμήμα Εκπαίδευσης Ατόμων με Αναπηρία» θα πρέπει να εξακολουθήσει να εκπροσωπείται τόσο η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) όσο και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.Α.μεΑ.), όπως άλλωστε συμβαίνει μέχρι σήμερα.
A1. Ποια από τις αρμοδιότητες του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής θεωρείτε σημαντικότερη; Υπάρχει καμία που να τη θεωρείτε περιττή;
Στην περίπτωση σύστασης του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής θεωρούμε ότι, πέραν της ένταξης της διάστασης της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία και της προσβασιμότητας στο σύνολο των αρμοδιοτήτων του, πρέπει να προστεθούν και να αναφέρονται ρητά και οι παρακάτω αρμοδιότητες:
α) η επανεξέταση της εκπαιδευτικής νομοθεσίας με στόχο την εξάλειψη διατάξεων που δημιουργούν διακρίσεις, εκπαιδευτικό αποκλεισμό και ανισότητες στη βάση των επιταγών της υπό κύρωσης από τη χώρα μας Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ - αλλά και των διατάξεων του Συντάγματος της χώρας.
β) η καθιέρωση πορίσματος για την αξιολόγηση της κατάσταση της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία στη χώρα και των εφαρμοσμένων μέτρων και πολιτικών.
A1. Θεωρείτε θετική την υποχρέωση του Διοικητικού Συμβουλίου να συμβουλεύεται τις Ομοσπονδίες των Εκπαιδευτικών και την Πανελλήνια Ένωση Σχολ. Συμβούλων;
Δεδομένου ότι μεταξύ των αρμοδιοτήτων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, περιλαμβάνεται και η συστηματική μελέτη «…σε θέματα της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, καθώς και των εκπαιδευτικών στόχων και αναγκών συγκεκριμένων ομάδων του μαθητικού πληθυσμού..» και η γνωμοδότηση ή εισήγηση «…..σχετικά με τρόπους αντιμετώπισης και ικανοποίησής τους…» (βλ. σελ. 6), η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) θεωρεί αδιανόητο στην περίπτωση που το νέο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής συσταθεί να μην συνεργάζεται στενά μαζί της, δεδομένου ότι αποτελεί τον τριτοβάθμιο κοινωνικό και συνδικαλιστικό φορέα εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στη χώρα και τον επίσημα αναγνωρισμένο Κοινωνικό Εταίρο της ελληνικής Πολιτείας σε ζητήματα αναπηρίας. Επιπρόσθετα, επειδή τα ζητήματα αναπηρίας είναι οριζόντια, ακόμη και εάν δεν συμπεριλαμβάνονταν η ειδική εκπαίδευση στις αρμοδιότητες του νέου φορέα, η στενή συνεργασία του με την Ε.Σ.Α.μεΑ. θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένη, διότι μόνο με αυτόν τον τρόπο δύναται να διασφαλιστεί η διάχυση της διάστασης της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία και της προσβασιμότητας στο ιδιαίτερα ευρύ πεδίο των αρμοδιοτήτων του.
Α2. Θεωρείτε χρήσιμη την ύπαρξη ενός νέου τεχνολογικού φορέα που θα έχει ως έργο τη συνολική ερευνητική, ψηφιακή και εκδοτική υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου του Υπουργείου Παιδείας με ταυτόχρονη κατάργηση του ΟΕΔΒ;

Η μέχρι σήμερα μεθοδολογία σχεδίασης και υλοποίησης σχολικού υλικού (βιβλίων, εκπαιδευτικών υλικού, κ.α.) απαιτεί ριζική επανεξέταση και αναδιοργάνωση προκειμένου να ανταποκριθεί στις συνεχείς τεχνολογικές εξελίξεις, κυρίως όμως στην υιοθέτηση όλων εκείνων των συνιστωσών που καθιστούν την εκπαίδευση πράγματι δημόσιο αγαθό, αγαθό που προσφέρεται σε όλους, δίχως περιορισμούς και διακρίσεις. Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν διαχρονικά σοβαρές δυσκολίες πρόσβασης ή αποκλεισμό από διαθέσιμες εκπαιδευτικές διαδικασίες, καθώς η συμμετοχή τους εμποδίζεται από παράγοντες σχετικούς με την προσβασιμότητα στο δομημένο (κτιριακές εγκαταστάσεις) και στο ηλεκτρονικό/τεχνολογικό περιβάλλον, εφόσον η συνηθισμένη μεθοδολογική προσέγγιση εστιάζεται σε εκ των υστέρων δαπανηρές και χρονοβόρες παρεμβάσεις. Η Ε.Σ.Α.μεΑ. υποστηρίζει πως είτε συσταθεί ένας νέος τεχνολογικός φορέας που θα έχει ως έργο του τη συνολική ερευνητική, ψηφιακή και εκδοτική υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, είτε συνεχίσει να υφίσταται ο ΟΕΔΒ, θα πρέπει, η διάσταση της αναπηρίας και της προσβασιμότητας να ενταχθεί οριζόντια είτε στον νέο τεχνολογικό φορέα είτε στον ΟΕΔΒ προκειμένου να αρθούν τα προαναφερθέντα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Τέλος, η Ε.Σ.Α.μεΑ. υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια ψηφιοποίησης του εκπαιδευτικού υλικού (σχολικά βιβλία κ.λπ.) δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να καταργεί τη δωρεάν διάθεση σχολικών βιβλίων προς όλους τους μαθητές.
Α2. Ειδικές ρυθμίσεις του νομοσχεδίου αποβλέπουν στην διαδικασία εκσυγχρονισμού της έκδοσης των σχολικών βιβλίων σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Πώς κρίνετε την πρόθεση αυτή και τι άλλο θα είχατε να προτείνετε.
Κεντρική επιδίωξη της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), στο πλαίσιο των επιταγών του ρόλου της ως επίσημα αναγνωρισμένος Κοινωνικός Εταίρος της ελληνικής Πολιτείας σε ζητήματα αναπηρίας, είναι η διασφάλιση της προσβασιμότητας του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για την πληθυσμιακή ομάδα που εκπροσωπεί. Το περιβάλλον αυτό μπορεί να τύχει αξιοποίησης από την πληθυσμιακή ομάδα των ατόμων με αναπηρία, μόνο εφόσον οι υποδομές του, φυσικές και ψηφιακές, πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές προσβασιμότητας (φυσικής και ηλεκτρονικής αντιστοίχως) ώστε η πρόσβαση στην απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων - απαραίτητων για την προαγωγή αφενός της προσωπικής τους ανάπτυξης, αφετέρου της διευκόλυνσης της ενεργούς και ανταγωνιστικής συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας - να είναι ανεμπόδιστη.
Ειδικά στην περίπτωση της κατασκευής ψηφιακών βιβλίων, βασική προϋπόθεση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση είναι η αναγνώριση και απαλοιφή των εμποδίων στο ηλεκτρονικό περιεχόμενο. Ο διαρκώς αυξανόμενος όγκος της πληροφορίας σε ψηφιακή μορφή, παρά την πρόοδο που αναμφισβήτητα σηματοδοτεί και που επιπρόσθετα συντελεί στην οριζόντια μείωση του κόστους παραγωγής εντύπου υλικού που εκ φύσεως είναι μη προσβάσιμο σε εντυπο-ανάπηρους μαθητές, εμπεριέχει τον κίνδυνο δημιουργίας νέων εμποδίων και νέου χάσματος σε βάρος των ατόμων με αναπηρία.

Πρέπει να επισημανθεί ότι μέχρι σήμερα η κατασκευή ψηφιακών βιβλίων και οι διαδικτυακές πύλες δεν ελάμβαναν υπόψη τους προδιαγραφές ηλεκτρονικής προσβασιμότητας, γεγονός το οποίο έρχονταν σε πλήρη σε αντίθεση με τις Συνταγματικές επιταγές του άρθρου 5Α, της παρ. 4 του άρθρου 16 και της παρ. 6 του άρθρου 21. Προκειμένου η προσέγγιση του παρελθόντος να διαφοροποιηθεί σημαντικά από τις μέχρι σήμερα προσεγγίσεις, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση και της συγκεκριμένης κατηγορίας τελικών χρηστών, δηλαδή των ατόμων με αναπηρία, στη βάση των προαναφερθέντων επιταγών του Συντάγματος της χώρας, αλλά και των πρόσφατων εξελίξεων στα ζητήματα αναπηρίας διεθνώς και ευρωπαϊκά, ήτοι των επιταγών της υπό κύρωσης από τη χώρα μας Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και του Προαιρετικού της Πρωτοκόλλου και των υπαγορεύσεων της πρόσφατης Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αναπηρία 2010 - 2020: Ανανέωση της δέσμευσης για μια Ευρώπη χωρίς εμπόδια», η Ε.Σ.ΑμεΑ. προτείνει:

σε στενή συνεργασία με την ίδια την υιοθέτηση της κατασκευής προσβάσιμου ψηφιακού βιβλίου και ψηφιακών εκπαιδευτικών υπηρεσιών που να καλύπτει τις ανάγκες όλων των κατηγοριών ατόμων με αναπηρία, βάσει προκαθορισμένων τεχνικών προδιαγραφών, καθώς και τη δημιουργία και λειτουργία ενός μηχανισμού για τον έλεγχο της προσβασιμότητας των ψηφιακών βιβλίων και εκπαιδευτικών υπηρεσιών μέσω του οποίου θα διασφαλίζεται η καθολική τήρηση των προδιαγραφών.

Αξίζει να επισημανθεί ότι η διεθνής πρακτική καταδεικνύει ότι με την τήρηση τεχνικών προδιαγραφών στην κατασκευή προσβάσιμων ψηφιακών βιβλίων θα επωφεληθούν όλοι οι μαθητές (και το εκπαιδευτικό προσωπικό) ανεξαιρέτως, εφόσον θα είναι σε θέση να αλληλεπιδρούν με τις υπηρεσίες και το περιεχόμενο, καθώς και με συσκευές η χρήση των οποίων δεν έχει ληφθεί υπόψη (π.χ. φορητές συσκευές, ψηφιακή τηλεόραση), μειώνοντας το κόστος μελλοντικών προσαρμογών. Ειδικά όμως στην περίπτωση των μαθητών με αναπηρία, για τους οποίους η χρήση του προσβάσιμου ψηφιακού βιβλίων και εκπαιδευτικών ψηφιακών υπηρεσιών αποτελεί στις περισσότερες περιπτώσεις μονόδρομο, η συγκεκριμένη προσέγγιση αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση και όχι επικουρική των όποιων προσπαθειών.

Α2. Θεωρείτε ότι η αναδιάρθρωση των Δομών Υποστήριξης του Παιδαγωγικού, Εκπαιδευτικού, Ψηφιακού και Εκδοτικού Σχεδιασμού θα βοηθήσει στον ορθολογικό εκσυγχρονισμό των επιστημονικών οργάνων που υποστηρίζουν το Υπουργείο Παιδείας;

Η Ε.Σ.Α.μεΑ. υποστηρίζει ότι από μόνη της η αναδιάρθρωση των Δομών Υποστήριξης του Παιδαγωγικού, Ψηφιακού και Εκδοτικού Σχεδιασμού δεν δύναται να διασφαλίσει τον ορθολογικό εκσυγχρονισμό των επιστημονικών οργάνων που υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας. Για αυτό θα πρέπει να υπάρξει φυσική, και όχι μόνο ηλεκτρονική, διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένης και της Ε.Σ.Α.μεΑ.

Ελπίζοντας ότι θα ανταποκριθείτε θετικά στις προαναφερθείσες απόψεις - προτάσεις μας.

Σας ευχαριστούμε θερμά εκ των προτέρων.

Με εκτίμηση,

Ο Πρόεδρος

Ι. Βαρδακαστάνης

Ο Γεν. Γραμματέας

Χρ. Νάστας