Αθήνα: 09/12/2011

ΠΡΟΣ:
κ. Μ. Βορίδη, Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
- Γραφείο Πρωθυπουργού κ. Λ. Παπαδήμου
- κ. Γ. Μαγκριώτη, Υφυπουργό Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων
- κ. Α. Μπουρδάρα, Γενικό Γραμματέα Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων
- κ. Σ. Κάτσικα, Γενικό Γραμματέα Επικοινωνιών
- κ. Ι. Οικονομίδη, Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Έργων
- κ. Σ. Λαμπρόπουλο, Γενικό Γραμματέα Συγχρηματοδοτούμενων Δημοσίων Έργων
- Φορείς - μέλη Ε.Σ.Α.μεΑ.

---

ΥΠΟΜΝΗΜΑ της ΕΣΑμεΑ για τη διασφάλιση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στις υποδομές, μεταφορές και δίκτυα

Κύριε Υπουργέ,

Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) - τριτοβάθμιος κοινωνικός και συνδικαλιστικός φορέας των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στη χώρα, ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, δια νόμου αναγνωρισμένη ως ο Επίσημος Κοινωνικός Εταίρος σε ζητήματα που αφορούν άμεσα ή έμμεσα στα άτομα με αναπηρία, διαθέτουσα σήμερα διαχειριστική επάρκεια Β΄ και Γ΄ τύπου για την υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων πράξεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και διαπίστευση ως φορέας «Δια βίου μάθησης» - καταρχάς σας συγχαρεί για το αξίωμα του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων που αναλάβατε και σας εύχεται καλή επιτυχία και δύναμη στο έργο που κληθήκατε να φέρετε εις πέρας. Επιπρόσθετα, με το παρόν Υπόμνημά της σας υποβάλει προτάσεις για την προώθηση μέτρων στους τομείς αρμοδιότητάς σας, με στόχο την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους.

Το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία στη χώρα μας ανέρχεται στο 12-15% του συνολικού πληθυσμού, ενώ στοιχεία της ECMT[1] αναφέρουν ότι τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών (ομάδα με ανάγκες παρόμοιες με τα άτομα με αναπηρία) μέχρι το 2050 θα ανέρχονται στο 30-40% των πολιτών, γεγονός που επιτείνει την ανάγκη διασφάλισης κατάλληλου αστικού περιβάλλοντος και υποδομών με στόχο την κατά το δυνατόν και επί μακρότερον αυτόνομη, ασφαλή και αξιοπρεπή διακίνηση και διαβίωσή τους.

Είναι γνωστό ότι ακόμη και σήμερα οι πολίτες με αναπηρία της χώρας μας εξακολουθούν να βιώνουν αξεπέραστα εμπόδια στις υποδομές, τις μεταφορές και επικοινωνίες που συχνά τους οδηγούν στο περιθώριο και τον αποκλεισμό.
Είναι γνωστό ότι η ευρωπαϊκή και η διεθνής κοινότητα - έχοντας απόλυτα σαφή εικόνα των δημογραφικών εξελίξεων και της γήρανσης της κοινωνίας, που οδηγούν μονοσήμαντα στην ανάγκη αξιοποίησης όλων των παραγωγικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών με αναπηρία που μέχρι σήμερα παρέμεναν παραγωγικά αναξιοποίητοι - λαμβάνει συνεχώς μέτρα για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την προώθηση μέτρων για τη διευκόλυνση της ισότιμης συμμετοχής των πολιτών με αναπηρία σε όλους τους τομείς, τα οποία δυστυχώς η χώρα μας ακολουθεί με πολύ μικρότερο βηματισμό και μόνο την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή αρνούμενη να αποκολληθεί από ξεπερασμένα στερεότυπα.
Είναι γνωστό ότι η άρση των πάσης φύσεως εμποδίων που οδηγούν τα άτομα με αναπηρία στον αποκλεισμό, και η διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής τους στα κοινωνικά δρώμενα, βασίζεται κυρίως στη διασφάλιση της προσβασιμότητας των υποδομών και υπηρεσιών (συμβατικών και ηλεκτρονικών), η οποία παράλληλα αποτελεί και μια σημαντική διάσταση άνεσης και ασφάλειας για όλους τους πολίτες, ιδιαίτερα τους πολίτες γηρασκουσών κοινωνιών όπως η ελληνική.
Η διεθνής κοινότητα οριοθετεί την προσβασιμότητα σε ιδιαίτερο άρθρο στη νέα Σύμβαση του ΟΗΕ (2007) για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία - την οποία υπέγραψε και η χώρα μας, η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε και επικύρωσε καθιστώντας τη έτσι μέρος του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου - το οποίο χαρακτηριστικά αναφέρει:
«Άρθρο 9 - Προσβασιμότητα
1. Προκειμένου να επιτρέψουν στα άτομα με αναπηρίες να ζουν ανεξάρτητα και να συμμετέχουν πλήρως σε όλες τις πτυχές της ζωής, τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν στα άτομα με αναπηρίες την πρόσβαση, σε ίση βάση με τους άλλους, στο φυσικό περιβάλλον, τα μέσα μεταφοράς, την πληροφορία και τις επικοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων και των τεχνολογιών και συστημάτων πληροφορίας και επικοινωνιών και σε άλλες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που είναι ανοικτές ή παρέχονται στο κοινό, τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές. Τα μέτρα αυτά, που θα συμπεριλαμβάνουν τον προσδιορισμό και την εξάλειψη των εμποδίων και κωλυμάτων προσβασιμότητας, θα ισχύουν, μεταξύ άλλων, για:
α. τα κτίρια, τους δρόμους, τις μεταφορές και λοιπές εσωτερικές και υπαίθριες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων και των σχολείων, των κατοικιών, των ιατρικών εγκαταστάσεων και των εργασιακών χώρων,
β. τις πληροφορίες, τις επικοινωνίες και λοιπές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων και των ηλεκτρονικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης.
2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν επίσης κατάλληλα μέτρα προκειμένου:
α. να αναπτύξουν, διαδώσουν και παρακολουθούν την εφαρμογή των ελάχιστων προτύπων και κατευθυντήριων οδηγιών για την προσβασιμότητα των εγκαταστάσεων και των υπηρεσιών που είναι ανοικτές ή παρέχονται στο κοινό,
β. να διασφαλίζουν ότι οι ιδιωτικοί φορείς, οι οποίοι προσφέρουν εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που είναι ανοικτές ή παρέχονται στο κοινό, λαμβάνουν υπόψη τους όλες τις μορφές της προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρίες,
γ. να παρέχουν κατάρτιση τους άμεσα ενδιαφερόμενους, σε σχέση με τα ζητήματα προσβασιμότητας που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες,
δ. να παρέχουν, στα κτίρια και τις λοιπές εγκαταστάσεις που είναι ανοικτές στο κοινό, σύστημα σήμανσης σε Μπράιγ και σε ευανάγνωστες και κατανοητές μορφές,
ε. να παρέχουν μορφές «ζωντανής» βοήθειας και ενδιαμέσων, συμπεριλαμβανομένων των οδηγών, των αναγνωστών και των επαγγελματιών διερμηνέων της νοηματικής γλώσσας, προκειμένου να διευκολύνουν την προσβασιμότητα στα κτίρια και σε άλλες εγκαταστάσεις που είναι ανοικτές στο κοινό,
στ. να προάγουν άλλες κατάλληλες μορφές βοήθειας και υποστήριξης προς τα άτομα με αναπηρίες, προκειμένου να διασφαλίζουν την πρόσβασή τους στην πληροφορία,
ζ. να προάγουν την πρόσβαση, για τα άτομα με αναπηρίες, στις νέες τεχνολογίες και τα συστήματα πληροφορίας και επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένου και του Διαδικτύου,
η. να προάγουν το σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την παραγωγή και τη διανομή προσιτών τεχνολογιών και συστημάτων ενημέρωσης και επικοινωνιών σε αρχικό στάδιο, έτσι ώστε αυτές οι τεχνολογίες και συστήματα να καταστούν προσιτές με ελάχιστο κόστος».

Στην ίδια Σύμβαση περιλαμβάνεται επίσης το άρθρο 20 σχετικά με τη διασφάλιση της κινητικότητας του ατόμου, το οποίο αναφέρει τα εξής:
«Άρθρο 20 - Κινητικότητα του ατόμου
Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν αποτελεσματικά μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν την κινητικότητα του ατόμου, με τη μέγιστη δυνατή ανεξαρτησία για τα άτομα με αναπηρίες, συμπεριλαμβανόμενης και:
α. της διευκόλυνσης της κινητικότητας των ατόμων με αναπηρίες, με τον τρόπο και κατά το χρόνο της επιλογής τους και με προσιτό κόστος,
β. της διευκόλυνσης της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρίες σε ποιοτικά βοηθήματα κινητικότητας, συσκευές, υποβοηθητικές τεχνολογίες και μορφές συνεχούς βοήθειας και μεσάζοντες, συμπεριλαμβανόμενης και της διαθεσιμότητας τους με προσιτό κόστος,
γ. της παροχής κατάρτισης, σε σχέση με τις δεξιότητες κινητικότητας, στα άτομα με αναπηρίες και στο εξειδικευμένο προσωπικό που συνεργάζεται με τα άτομα με αναπηρίες,
δ. της ενθάρρυνσης των φορέων που παράγουν βοηθήματα κινητικότητας, συσκευές και υποβοηθητικές τεχνολογίες, να λαμβάνουν υπόψη όλες τις πτυχές κινητικότητας για τα άτομα με αναπηρίες».
Αλλά και το παρακάτω άρθρο 21 σχετικά με τη διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης και της γνώμης και την πρόσβαση στην πληροφορία, το οποίο αναφέρει:
«Άρθρο 21 - Ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και πρόσβαση στην πληροφορία
Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες μπορούν να ασκούν το δικαίωμα τους στην ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης, συμπεριλαμβανομένης και της ελευθερίας να αναζητούν, να δέχονται και να μεταδίδουν πληροφορίες και ιδέες, σε ίση βάση με τους άλλους ανθρώπους και μέσω όλων των μορφών επικοινωνίας της επιλογής τους, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 της παρούσας Σύμβασης, συμπεριλαμβανόμενης και:
α. της παροχής πληροφοριών που προορίζονται για το ευρύ κοινό στα άτομα με αναπηρίες, με προσιτές μορφές και τεχνολογίες, κατάλληλες για τα διαφορετικά είδη αναπηριών, κατά τρόπο έγκαιρο και χωρίς πρόσθετο κόστος,
β. της αποδοχής και διευκόλυνσης της χρήσης των νοηματικών γλωσσών, της Μπράιγ, της συμπληρωματικής και εναλλακτικής επικοινωνίας και όλων των άλλων προσιτών μέσων, τρόπων και μορφών επικοινωνίας της επιλογής τους, από τα άτομα με αναπηρίες στις επίσημες επικοινωνίες τους,
γ. της προτροπής των ιδιωτικών φορέων που παρέχουν υπηρεσίες στο ευρύ κοινό, συμπεριλαμβανόμενου και του Διαδικτύου, να παρέχουν πληροφορίες και υπηρεσίες με προσιτές και εύχρηστες μορφές για τα άτομα με αναπηρίες,
δ. της ενθάρρυνσης των μέσων μαζικής επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων και των παρόχων πληροφοριών μέσω του Διαδικτύου, να καταστήσουν τις υπηρεσίες τους προσιτές στα άτομα με αναπηρίες,
ε. της αναγνώρισης και προαγωγής της χρήσης των νοηματικών γλωσσών».

Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σειρά νέων ευρωπαϊκών κανονισμών (Κανονισμοί ΕΚ αριθμ. 1107/2006, 1371/2007, 181/2011) για τα δικαιώματα των επιβατών - και ειδικότερα των επιβατών με αναπηρία και με μειωμένη κινητικότητα - στα μέσα μεταφοράς, οριοθετώντας ουσιαστικά και τις βασικότερες δράσεις που απαιτείται να αναληφθούν από τα Κράτη μέλη στον τομέα αυτό ώστε να καταστεί δυνατή η ισότιμη πρόσβαση και εξυπηρέτηση όλων των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών με αναπηρία, στα μεταφορικά συστήματα.

Η εφαρμογή των παραπάνω κανονισμών - η οποία είναι υποχρεωτική χωρίς να απαιτείται προηγούμενη ενσωμάτωσή τους στο εθνικό δίκαιο - εντός των χρονικών ορίων που απομένουν μέχρι την υποχρεωτική έναρξη εφαρμογής των νεωτέρων εξ αυτών, αλλά και η συμμόρφωση των υπηρεσιών που παρέχονται από τους αρμόδιους φορείς και των αντίστοιχων υποδομών στις απαιτήσεις όσων έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή αποτελεί άλλο ένα μεγάλο στοίχημα για τη χώρα μας.

Κύριε Υπουργέ,

Στο πνεύμα της παραπάνω Σύμβασης και των προαναφερόμενων Κανονισμών, αλλά και της νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αναπηρία 2010-2020, η Εθνική Συνομοσπονδία πρότεινε, και είχε γίνει αποδεκτό από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, τη σύσταση Ομάδας Εργασίας με συμμετοχή υπηρεσιακών παραγόντων και εκπροσώπων της Ε.Σ.Α.μεΑ. και με αντικείμενο την σύνταξη Επιχειρησιακού Σχεδίου για την διάχυση της διάστασης της αναπηρίας στις πολιτικές και δράσεις του Υπουργείου και για την προώθηση μέτρων για την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στις υποδομές, μεταφορές και επικοινωνίες στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση και τους Κανονισμούς. Στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι ήδη η Εθνική Συνομοσπονδία με προηγούμενα υπομνήματά της είχε επεξεργαστεί και υποβάλλει συγκεκριμένες προτάσεις, επί των οποίων εργάστηκε η Ομάδα.

Εν συντομία, μεταξύ άλλων η Εισήγηση της παραπάνω Ομάδας, η οποία ολοκλήρωσε το έργο της στις 09.11.2011, όπως διαμορφώθηκε με την ενεργό συμμετοχή εκπροσώπων μας, εστιάζει στους παρακάτω τομείς προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα/δράσεις:

Α) ΓΕΝΙΚΑ

Α.1.Σύσταση Διεύθυνσης Θεμάτων Ατόμων με Αναπηρία στο Υπουργείο, υπαγόμενη απευθείας στον Υπουργό λόγω του οριζόντιου χαρακτήρα των θεμάτων που καλείται να διαχειριστεί, η οποία θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με την Ε.Σ.Α.μεΑ., όπως ήδη προβλέπεται σε όλους τους ευρωπαϊκούς Κανονισμούς.

Α.2. Διάχυση της διάστασης της αναπηρίας σε όλες τις πολιτικές, διαδικασίες και δράσεις του Υπουργείου και των εποπτευόμενων από αυτό Φορέων.

Β) ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Β.1. Καθιέρωση ιδιαίτερης αναφοράς στην υποχρέωση διασφάλισης της προσβασιμότητας στα άτομα με αναπηρία σε όλες τις διακηρύξεις και συμβάσεις δημοσίων έργων και εισαγωγή κοινωνικών κριτηρίων για την επιλογή αναδόχων.

Β.2. Συμπλήρωση Ενιαίων Τιμολογίων Δημοσίων Έργων και Προσωρινών Εθνικών Τεχνικών Προδιαγραφών.

Β.3. Ασφάλεια και διαφυγή ατόμων με αναπηρία από δημόσια έργα σε περιπτώσεις κινδύνου.

Β.4. Εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία στις εθνικές οδούς και οδικό δίκτυο αρμοδιότητας του Υπουργείου.

Β.5. Αξιολόγηση της προσβασιμότητας των δημοσίων έργων.

Β.6. Εκπαίδευση/ενημέρωση στελεχών Υ.ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ και Φορέων που εκτελούν δημόσια έργα.

Γ) ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Γ.1 ΓΕΝΙΚΑ

 Γ.1.1 Υποχρεώσεις των κρατών-μελών, φορέων διαχείρισης και μεταφορικών φορέων ώστε να διασφαλίζεται η ισότιμη μεταχείριση και ασφάλεια των επιβατών, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης έκτακτων αναγκών.

Γ.1.2. Ενημέρωση των επιβατών για τα δικαιώματά τους, πρόσβαση στην πληροφόρηση πριν και κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων τους (χρήση προσβάσιμων μορφών και μέσω προσβάσιμων συστημάτων επικοινωνιών).

Γ.1.3. Εκπαίδευση των στελεχών όλης της αλυσίδας του τομέα μεταφορών (προσωπικό μεταφορικών φορέων/αεροδρομίων/οργανισμών λιμένων/σταθμών, προσωπικό επίγειας εξυπηρέτησης, τουριστικών πρακτόρων κ.λπ.) σε θέματα αναπηρίας και προσβασιμότητας.

Γ.2. ΧΕΡΣΑΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Γ.2.1 Διασφάλιση προσβασιμότητας κτιριακών υποδομών/εξοπλισμών, οχημάτων και υπηρεσιών Ο.Σ.Ε. /ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΥ στο πνεύμα του Κανονισμού (ΕΚ) 1371/2007.

Γ.2.2 Διασφάλιση προσβασιμότητας μεταφορικών συστημάτων Περιφέρειας και Κ.Τ.Ε.Λ. στο πνεύμα του Κανονισμού (ΕΚ) 181/2011.

Γ.2.3 Βελτίωση της προσβασιμότητας των υποδομών/εξοπλισμών και υπηρεσιών του ομίλου Ο.Α.Σ.Α. και του Ο.Α.Σ.Θ.

Γ.2.4 Διασφάλιση προσβασιμότητας ΤΑΧΙ.

Γ.2.5 Επανεξέταση καθεστώτος λειτουργίας ειδικών οχημάτων (ειδικά ΤΑΧΙ) αναπηρικών συλλόγων.

Γ.2.6 Προσβασιμότητα ενοικιαζόμενων οχημάτων.

Γ.2.7 Επανεξέταση συστήματος χορήγησης επαγγελματικών αδειών οδήγησης - ένταξη εκπαίδευσης επαγγελματιών οδηγών σε θέματα εξυπηρέτησης Α.μεΑ.

Γ.2.8 Επανεξέταση/συμπλήρωση ομάδων δικαιούχων ειδικού δελτίου στάθμευσης.

Γ.2.9 Κυκλοφοριακή αγωγή νέων με ή χωρίς αναπηρία.

Γ.2.10 Αξιοποίηση των Επιθεωρητών του Υ.ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ. (πρώην Υ.Μ.Ε. και Γ.Γ.Δ.Ε. του Υ.ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ.) για τον έλεγχο της προσβασιμότητας υποδομών/εξοπλισμών και υπηρεσιών.

Γ.3 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΕΡΟΣ

 Γ.3.1 Εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2006 - Διασφάλιση της προσβασιμότητας υποδομών και υπηρεσιών όλων των περιφερειακών αεροδρομίων.

Δ) ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Δ.1. Διασφάλιση της προσβασιμότητας των επικοινωνιών. 

Η Εισήγηση περιλαμβάνει επίσης υποδείγματα ακόμη και νομοθετικών πράξεων, με στόχο την διευκόλυνση των υπηρεσιών του Υπουργείου, η δε Ε.Σ.Α.μεΑ. έχει ήδη θέσει στη διάθεση του Υπουργείου την εμπειρία και τεχνογνωσία που πλέον έχει αποκτήσει από τη δραστηριοποίηση και συμμετοχή της σε αντίστοιχα Φόρα του εξωτερικού, διεργασίες σε εθνικό επίπεδο, αλλά και την υλοποίηση εθνικών και διακρατικών προγραμμάτων.

 

Κύριε Υπουργέ,

Θα εκτιμούσαμε ιδιαίτερα εάν είχαμε τη δυνατότητα να συναντηθούμε άμεσα μαζί σας προκειμένου να σας εκθέσουμε αναλυτικά το σύνολο των θεμάτων που άπτονται του Υπουργείου σας και αφορούν στα άτομα με αναπηρία, αλλά και τις δυνατότητες υποστήριξης του έργου σας από την Ε.Σ.ΑμεΑ.

 

Με εκτίμηση

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Ι. ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΧΡ. ΝΑΣΤΑΣ

 

[1]. ECMT: European Conference of Ministers of Transport