Αθήνα: 23/02/2012

ΠΡΟΣ:
- κ. Π. Τζωρτζάκη, Υφυπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
& Πρόεδρο της Επιτροπής Πληροφορικής Επικοινωνιών

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
-Εκπροσώπους Κομμάτων στο Διακομματικό Συμβούλιο Στρατηγικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας
και την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση
-Μέλη Επιτροπής Πληροφορικής & Επικοινωνιών
-κ. Σ. Γκρίτζαλη, Ειδικό Γραμματέα Διοικητικής Μεταρρύθμισης
-κ. Σ. Κάτσικα, Γενικό Γραμματέα Επικοινωνιών & Πρόεδρο του Γνωμοδοτικού Τεχνικού Συμβούλιου
του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης

---

Προτάσεις Ε.Σ.Α.μεΑ. επί του κειμένου στρατηγικής ‘Εθνική Στρατηγική για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και τις ΤΠΕ’

Αξιότιμε κ. Υφυπουργέ,
Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) με το παρόν σας υποβάλλει τις προτάσεις της επί του προσχεδίου της Επιτροπής Πληροφορικής και Επικοινωνιών με τίτλο «Εθνική Στρατηγική για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και τις ΤΠΕ» (Έκδοση 1η -Φεβρουάριος 2012, την ύπαρξη του οποίου πληροφορήθηκε από το διαδίκτυο.

Γενικά, παρατηρούμε σε αυτό για μία ακόμα φορά την έλλειψη πρακτικής εναρμόνισης με τις γενικότερες στρατηγικές για την ηλεκτρονική ένταξη που τα επίσημα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπαγορεύουν, καθώς και την αδυναμία προώθησης δράσεων και παρακολουθούμενων στόχων που θα μπορούσαν να βελτιώσουν προβληματικά πεδία στην πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στη ψηφιακή γνώση, και ως εκ τούτου να συμβάλλουν στη μείωση του ψηφιακού αναλφαβητισμού στις νέες γενιές. Ειδικότερα στη χώρα μας διαπιστώνουμε ότι τόσο οι Συνταγματικές πρόνοιες (άρθρα 4, 5Α , και 21) όσο και η διαρκώς βελτιούμενη κείμενη νομοθεσία (άρθρο 10 Νόμου 3304/2005, άρθρα 4 και 5 Νόμου 3979/2011) δυστυχώς δεν λαμβάνονται υπόψη τόσο σε κείμενα στρατηγικής όσο και σε χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. έργα.
Συγκεκριμένα και με δεδομένο ότι:
(α) στην Ελλάδα οι δημόσιοι δικτυακοί τόποι σχεδόν στο σύνολό τους - μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται ο διαδικτυακός τόπος της Βουλής των Ελλήνων (www.hellenicparliament.gr), εκείνος του Πρωθυπουργού (http://www.primeminister.gr), καθώς και Υπουργείων και άλλων Δημοσίων Φορέων και Οργανισμών (π.χ., ο διαδικτυακός τόπος ΔΙΑΥΓΕΙΑ, το Ψηφιακό Σχολείο και η πύλη Εύδοξος του Υπ. Παιδείας, ο διαδικτυακός τόπος του Ε.Π. Ψηφιακή Σύγκλιση, κ.α.) - δεν είναι προσβάσιμοι στους Έλληνες πολίτες με αναπηρία, παρόλο που μερικοί εξ’ αυτών αυτό-προσδιορίζονται ως «προσβάσιμοι». Τόσο αυτοί οι διαδικτυακοί τόποι όσο και το ηλεκτρονικό περιεχόμενο που διακινούν δεν κατασκευάζονται με τεχνικές προδιαγραφές που να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες χρήσης από άτομα με αναπηρία (π.χ. τυφλά άτομα και άτομα με προβλήματα όρασης, άτομα με κινητική αναπηρία, κωφοί και βαρήκοοι, άτομα με δυσκολίες στην ομιλία, με φωτοευαισθησία και συνδυασμό αυτών). Πρέπει δε να επισημανθεί ότι σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες*, λιγότερο του 1% του Ελληνικού διαδικτύου είναι προσβάσιμο στα άτομα με αναπηρία.
(β) διαπιστώνεται ότι σε μεγάλο αριθμό διακηρύξεων Έργων, στο πλαίσιο εφαρμογής των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2007 - 2013, και ιδιαιτέρως του Ε.Π. «Ψηφιακή Σύγκλιση», που περιλαμβάνουν ηλεκτρονικές υπηρεσίες προς τους πολίτες και έχουν τεθεί σε διαβούλευση, δεν περιλαμβάνονται με νομικά δεσμευτικό τρόπο κανόνες για την εξασφάλιση της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία, παρόλο που η εφαρμογή του άρθρου 16 «Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και μη διάκριση» του Γενικού Κανονισμού των Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ό, τι αυτό υπαγορεύει για τη μη διάκριση και την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία αποτελεί απαρέγκλιτη νομική υποχρέωση για τις Αναθέτουσες Αρχές και τους Τελικούς Δικαιούχους. Η εικόνα αυτή αναδεικνύει την έλλειψη τεχνογνωσίας και συστηματικού ελέγχου σε προενταξιακό, προσυμβατικό και συμβατικό  στάδιο, η οποία προδικάζει την αποτυχία ελέγχου των προδιαγραφών προσβασιμότητας κατά το τελικό στάδιο παράδοσης των έργων, παράγοντες οι οποίοι θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην παραγωγή μη προσβάσιμων από άτομα με αναπηρία υπηρεσιών και εφαρμογών, δημιουργώντας επιπρόσθετη αγωνία και το κυριότερο εμπόδια στα άτομα με αναπηρία. Σημειώνεται δε ότι η όποια σχετικά μικρή πρόοδος στο συγκεκριμένο ζήτημα προέρχεται από τη συντονισμένη παρέμβαση της Ε.Σ.Α.μεΑ., η οποία έχει αποστείλει πλήθος σχετικών επιστολών (άνω των 100) στο πλαίσιο δημόσιων διαβουλεύσεων διακηρύξεων έργων του Ε.Π. «Ψηφιακή Σύγκλιση» και εκείνου της Διοικητής Μεταρρύθμισης συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές τις αναγκαίες δεσμευτικές αναφορές, και βεβαίως εκκρεμεί το θέμα της αξιολόγησης των παραδοτέων προ της οριστικής παραλαβής των έργων.
Θα έπρεπε το κείμενο της «Εθνικής Στρατηγικής για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και τις ΤΠΕ» να συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένες πρόνοιες και μετρήσιμους στόχους για την επίτευξη της ηλεκτρονικής ένταξης, όπως αυτά οριοθετούνται στο «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη», και συγκεκριμένα:

• Τα οφέλη της ψηφιακής κοινωνίας πρέπει να είναι διαθέσιμα σε όλους.
• Υπάρχει επίσης ανάγκη για συντονισμένες δράσεις ώστε να εξασφαλιστεί ότι το νέο ηλεκτρονικό περιεχόμενο είναι επίσης πλήρως στη διάθεση των ατόμων με αναπηρίες. Ειδικότερα, οι δημόσιοι δικτυακοί τόποι και οι επιγραμμικές υπηρεσίες της EE που είναι απαραίτητες για πλήρη συμμετοχή στη δημόσια ζωή πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τα διεθνή πρότυπα πρόσβασης στο διαδίκτυο**. Εξάλλου, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία περιέχει υποχρεώσεις σχετικά με την προσβασιμότητα*** .

Ενώ συγκεκριμένες δράσεις σε αυτό περιλαμβάνουν:

• Βασική δράση 10: να προτείνει τον ψηφιακό γραμματισμό και δεξιότητες ως προτεραιότητα για τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (2014-2020),
• Άλλες δράσεις:

• ο ψηφιακός γραμματισμός και οι δεξιότητες να καταστούν προτεραιότητα της εμβληματικής δράσης «Νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας», που θα δρομολογηθεί το 2010, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης ενός πολυμερούς τομεακού συμβουλίου των ενδιαφερομένων για δεξιότητες και απασχόληση στις ΤΠΕ, για την αντιμετώπιση πτυχών της ζήτησης και της προσφοράς,

• συστηματική αξιολόγηση της προσβασιμότητας σε αναθεωρήσεις της νομοθεσίας στο πλαίσιο του ψηφιακού θεματολογίου, π.χ. ηλ-εμπόριο, ηλε-ταυτότητα & ηλ-υπογραφή, κατά τη σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία,

• έπειτα από επανεξέταση των επιλογών, διατύπωση προτάσεων, έως το 2011, ώστε να εξασφαλιστεί ότι ιστότοποι του δημόσιου τομέα (και ιστότοποι που παρέχουν βασικές υπηρεσίες στους πολίτες) θα είναι πλήρως προσβάσιμοι το 2015,

• σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερομένους, διευκόλυνση της σύναψης, έως το 2012, μνημονίου συμφωνίας για την ψηφιακή πρόσβαση ατόμων με αναπηρίες, σύμφωνα με τη σύμβαση του ΟΗΕ

Τα δε κράτη μέλη οφείλουν (Κατευθύνσεις):

• να έχουν έως το 2011 εφαρμόσει μακροπρόθεσμες πολιτικές ηλε-δεξιοτήτων και ψηφιακού γραμματισμού και προώθηση σχετικών κινήτρων για τις ΜΜΕ και τις μειονεκτούσες ομάδες,
• να έχουν έως το 2011 εφαρμόσει τις διατάξεις σχετικά με την αναπηρία στο πλαίσιο των τηλεπικοινωνιών και της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων επικοινωνίας,
• ένταξη της ηλε-μάθησης στις εθνικές πολιτικές για τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων σπουδών, αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της μάθησης και της επαγγελματικής εξέλιξης εκπαιδευτικών και εκπαιδευτών.

Προς ενημέρωσή σας, τα παραπάνω έχουν πλέον συγκεκριμενοποιηθεί περαιτέρω ώστε να οδηγούν σε πρακτικά μέτρα και ουχί σε αίολες διακηρύξεις προθέσεων, σύμφωνα με τις παρακάτω διακριτές ενέργειες οι οποίες θα αξιολογούνται συστηματικά βάσει δεικτών αξιολόγησης (Overview of progress on the 101 Digital Agenda actions, December 2011):

1. Δράση 57**** 
2. Δράση 63*****
3. Δράση 64******
4. Δράση 65*******
5. Δράση 66********
6. Δράση 67*********
7. Δράση 68**********

Στην τρέχουσα έκδοση της «Εθνική Στρατηγικής για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και τις ΤΠΕ», όχι μόνο δεν αποτυπώνονται διόλου οι ήδη εκπεφρασμένες αυτές δράσεις με την επιπρόσθετη εξειδίκευσή τους και με μετρήσιμους στόχους, αλλά γίνεται αναφορά σε έργα που είτε δεν έχουν σχέση με το συγκεκριμένο αντικείμενο (Κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού Δημόσιας Διοίκησης), είτε αφορούν προϋπάρχοντα έργα που μέχρι στιγμής δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία (Ψηφιακό σχολείο), είτε φιλοδοξούν να προσφέρουν προσβάσιμο περιεχόμενο το οποίο θα κριθεί στην πράξη (Υπηρεσίες βελτίωσης ΑΕΙ-Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, Ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο ΑΕΙ-ΤΕΙ). Μάλιστα στο θέμα της «Ψηφιακής κοινωνικής ένταξης», δεν γίνεται καμία μνεία για υιοθέτηση προδιαγραφών παρά της γενικής αναφοράς περί «αύξηση, έως το 2015, της τακτικής χρήσης του διαδικτύου από 60% σε 75% και από 41% έως 60% για τα μειονεκτούντα άτομα», χωρίς να έχει γίνει μάλλον κατανοητό το πρόβλημα πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του Δημοσίου. Στο ίδιο πλαίσιο υπογραμμίζεται ότι δεν υπάρχει ΟΔΙΣΕΕ με αντικείμενο την οριζόντια εφαρμογή της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας, με αποτέλεσμα το διαφαινόμενο έλλειμμα ακόμα και σε επίπεδο αποτύπωσης στο κείμενο της Στρατηγικής, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μη ενιαίο τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος στο πλήθος των σημαντικών μελλοντικών έργων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Με τον τρόπο αυτό δεν φαίνεται να έχει κατανοηθεί πλήρως ότι το ζήτημα της ηλεκτρονικής ένταξης καλύπτει και τεχνικά θέματα πρωτίστως οριζόντιας εφαρμογής και όχι στοχευμένες δράσεις, ειδικά για τη συγκεκριμένη κατηγορία πολιτών που αντιπροσωπεύουν το 10 - 12% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, που βεβαίως και αυτές απαιτούνται για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων. Η πολιτική αυτή κατεύθυνση αποτυπώνεται και στο Ενιαίο Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση της Ηλεκτρονικής Προσβασιμότητας, στο οποίο η ηλεκτρονική προσβασιμότητα έχει αντικατασταθεί από τον τίτλο «Απομακρυσμένες Περιοχές - ΑμεΑ», ενώ παρόμοια αντιμετώπιση του θέματος υπάρχει και σε άλλα συνοδευτικά κείμενα (π.χ., Οδικός χάρτης εφαρμογής του Νόμου για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, έκδοση 0.932).
Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι η Ε.Σ.Α.μεΑ. υπέβαλε και συγκεκριμένα σχόλια για την αλλαγή των λανθασμένων τεχνικών προδιαγραφών του Ελληνικού Πλαισίου Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, όπως άλλωστε και σε επιμέρους τεχνικές προδιαγραφές έργων πληροφορικής, αντιμετωπίζοντας άμεσα με αυτόν τον τρόπο και τη φυσική απροσπελασιμότητα των υποδομών του Δημοσίου που δημιουργεί προβλήματα στα άτομα με αναπηρία κατά τη συναλλαγές τους με τις Υπηρεσίες της Δημόσιας Διοίκησης. 
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ηλεκτρονική προσβασιμότητα δεν αφορά μόνο στην παροχή κοινών ηλεκτρονικών υπηρεσιών που έχουν κατασκευαστεί με σαφώς οριοθετημένες και ελέγξιμες τεχνικές προδιαγραφές, αλλά και τα όποια παραγόμενα ψηφιακά έγγραφα, τα ψηφιακά τιμολόγια, την υποστήριξη της ψηφιακής υπογραφής, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα άτομα με αναπηρία αλληλεπιδρούν με αυτά χρησιμοποιώντας λύσεις υποστηρικτικής τεχνολογίας. Επίσης πρέπει να επισημανθεί και πάλι ότι λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες ανάγκες, επωφελούνται όχι μόνο τα άτομα με αναπηρία - ως εξυπηρετούμενοι, ως εργαζόμενοι και ως υποψήφιοι εργαζόμενοι - αλλά και άλλες κατηγορίες πολιτών, όπως οι ηλικιωμένοι, άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, άτομα που προσωρινά (π.χ., λόγω ατυχήματος) έχουν απολέσει μέρος της λειτουργικότητας των άνω άκρων, και αρκετές άλλες κατηγορίες πολιτών, που από την έως τώρα αντιμετώπιση δεν «προσμετρούνται» ως ισότιμοι πολίτες.
Με δεδομένο ότι η χώρα μας, με την αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ 2007 - 2013 και τη συστηματική προσέγγιση του αρμόδιου Υπουργείου φιλοδοξεί να περάσει επιτέλους στην Ψηφιακή Εποχή, προσπαθώντας να καταστήσει ευκολότερη την πρόσβαση όλων των Ελλήνων πολιτών ανεξαιρέτως στις προσφερόμενες από αυτήν υπηρεσίες και ψηφιακά έγγραφα, και εφόσον αποτελεί ζητούμενο να οδηγηθούμε σε μία προσβάσιμη και για τα άτομα με αναπηρία Ψηφιακή Διακυβέρνηση, για ακόμη μια φορά ζητούμε από εσάς να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ηλεκτρονικής ένταξης και της τεχνικής της συνιστώσας (ηλεκτρονική προσβασιμότητα) με οριζόντια εφαρμογή, έχοντας ξεκάθαρους και μετρήσιμους στόχους, οι οποίοι θα τηρούνται σε όλα τα έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, προσέγγιση η οποία θα πρέπει να αποτυπωθεί και στο παρόν κείμενο στρατηγικής.
Το ζήτημα της διασφάλισης της πρόσβασης των πολιτών με αναπηρία στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι εάν δεν συμπεριληφθούν δεσμευτικές πρόνοιες εκ των προτέρων και δεν οριστούν συγκεκριμένες προληπτικές ενέργειες θα δημιουργηθούν νέα εμπόδια και νέοι αποκλεισμοί εις βάρος των πολιτών με αναπηρία, που αυτή την φορά δεν θα μπορούν να διορθωθούν με τις όποιες εκ των υστέρων προσθήκες «μπαρών». Ειδικά στη σημερινή χρονική συγκυρία που θεωρείται εξαιρετικά ασύμφορο να πραγματοποιηθούν οι όποιες εκ των υστέρων επιδιορθωτικές ενέργειες για την επίτευξη ενός καλού επιπέδου προσβασιμότητας με επιχείρημα το υψηλό κόστος σε έργα μάλιστα που χρηματοδοτούνται έχοντας ως ευρωπαϊκά οριζόμενη προϋπόθεση ένταξης το οριζόντιο κριτήριο της προσβασιμότητας, η προσαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής προς την επίτευξη της απρόσκοπτης πρόσβασης και των ατόμων με αναπηρία στις νέες ηλεκτρονικές  υποδομές (που ίσως αποτελεί για τα άτομα αυτά τη μοναδική πύλη πρόσβασης μαζί με τα όποια προσβάσιμα ΚΕΠ), η προώθηση συγκεκριμένων μέτρων συμβατών και συμπληρωματικών με εκείνα που οριοθετεί το Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Θεματολόγιο και η παρακολούθηση αυτών με τρόπο αντίστοιχο  (μετρήσιμοι δείκτες για κάθε δράση), καθώς και η τήρηση τεχνικών προδιαγραφών και η πιστοποίηση για την ορθή χρήση αυτών, αποτελούν εξαιρετικά κρίσιμα ζητήματα. Η όποια προσέγγιση δε ακολουθηθεί θα καθορίσει την ποιότητα στην πρόσβαση στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση για την επόμενη εικοσαετία, αποκλείοντας από την αξιοποίησή τους, τώρα και στο προσεχές μέλλον, ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων πολιτών, όπως είναι οι πολίτες με αναπηρία, σε αντίθεση με τις επιταγές του Συντάγματος, της υπό κύρωσης Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ και τις κατευθύνσεις τις Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σας ευχαριστούμε θερμά εκ των προτέρων.

Με εκτίμηση

           Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                                              Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ι. ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ                                                ΧΡ. ΝΑΣΤΑΣ

 

---

 *http://www.epractice.eu/en/document/351932
**Ιδίως οι Οδηγίες για την Προσβασιμότητα του Περιεχομένου του Ιστού, έκδοση 2.0
***Πρβλ. http://www.un.org/disabilities/convention/conventionfull.shtml
****http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=215&pillar_id=48&action=Action%2057%3A%20Make%20digital%20literacy%20and%20competences%20a%20priority%20for%20the%20ESF
*****http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=221&pillar_id=48&action=Action%2063%3A%20Systematically%20evaluate%20accessibility%20in%20all%20revisions%20of%20legislation
******http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=222&pillar_id=48&action=Action%2064%3A%20Make%20sure%20that%20public%20sector%20websites%20are%20fully%20accessible%20by%202015
*******http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=223&pillar_id=48&action=Action%2065%3A%20Memorandum%20of%20Understanding%20on%20Digital%20Access%20for%20persons%20with%20disabilities
********http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=224&pillar_id=48&action=Action%2066%3A%20Member%20States%20to%20promote%20long-term%20e-skills%20and%20digital%20literacy%20policies
*********http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=225&pillar_id=48&action=Action%2067%3A%20Member%20states%20to%20implement%20provisions%20on%20disability%20in%20Telecoms%20Framework%20and%20AVMS
**********http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/fiche-dae.cfm?action_id=226&pillar_id=48&action=Action%2068%3A%20Member%20States%20to%20mainstream%20eLearning%20in%20national%20policies

---