Φτώχεια και αναπηρία ζεύγος αχώριστο

• 6 στους 10 πολίτες με σοβαρή αναπηρία, ηλικίας 16 έως 64 ετών, βρίσκονται στο φάσμα της φτώχειας και του αποκλεισμού - διπλάσιο ποσοστό σε σύγκριση με τους πολίτες χωρίς αναπηρία
• Η Πολιτεία αρνήθηκε το έκτακτο βοήθημα των Χριστουγέννων στα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις

Αυτό είναι το δυσάρεστο συμπέρασμα του 8ου Δελτίου Στατιστικής Πληροφόρησης του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ, το οποίο ασχολήθηκε με τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό στα άτομα με αναπηρία.

Σε αυτό το Δελτίο αναλύονται συγκριτικά τα δεδομένα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στον πληθυσμό των ατόμων με και χωρίς αναπηρία για το έτος 2019, με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2018, και αποτυπώνονται οι διαχρονικές μεταβολές το διάστημα 2010-2019. Πηγή των δεδομένων αποτελεί η δειγματοληπτική Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (EU-SILC -Statistics on Income and Living Conditions) της Eurostat, που διενεργείται στην Ελλάδα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή.
Όπως είναι ευρέως γνωστό, την τελευταία δεκαετία τα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές τους βίωσαν αντικειμενικά με τον πιο σκληρό τρόπο την οικονομική κρίση. Οι οριζόντιες περικοπές που σημειώθηκαν στους μισθούς και τις συντάξεις ως αποτέλεσμα των μνημονίων, ήταν ιδιαίτερα επώδυνες για τα άτομα με αναπηρία ή/ και χρόνιες παθήσεις, λαμβάνοντας υπόψη και το πρόσθετο κόστος διαβίωσης που αντιμετωπίζουν λόγω της αναπηρίας. Σήμερα, η υγειονομική συνθήκη της πανδημίας και οι επακόλουθες δραματικές επιπτώσεις στην οικονομία θέτουν εκ νέου στο στόχαστρο τα πλέον ευάλωτα στρώματα της κοινωνίας, και ιδιαίτερα τα άτομα με αναπηρία που ήδη αντιμετώπιζαν εξαιρετικά υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Φέτος μάλιστα η Πολιτεία αδίκησε μια από τις πλέον ευπαθείς ομάδες και δεν ενίσχυσε οικονομικά τα Χριστούγεννα τα άτομα με αναπηρία, παρά το γεγονός ότι η ΕΣΑμεΑ το αιτήθηκε εγκαίρως.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι πολύ ανησυχητικά. Η έκταση του φαινομένου της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στα άτομα με σοβαρή αναπηρία 16-64 ετών, με το 60% να βρίσκεται στο φάσμα της φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό, σκιαγραφούν την εικόνα μιας κοινωνίας απροσπέλαστης, για μια εκτεταμένη κατηγορία νέων ανθρώπων και πολιτών με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, στις πλέον παραγωγικές ηλικίες.
Αναλυτικότερα σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται:
• Το 69,2% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία 25-34 ετών (έναντι του 32% του πληθυσμού χωρίς αναπηρία),
• Το 67,6% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία 35-44 ετών (έναντι του 26,4% του πληθυσμού χωρίς αναπηρία),
• Το 58,6% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία 45-54 ετών (έναντι του 28,6% του πληθυσμού χωρίς αναπηρία),
• Το 50,9% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία 55-64 ετών (έναντι του 32,8% του πληθυσμού χωρίς αναπηρία).
Η διαχρονική ανάλυση των στοιχείων αποκαλύπτει αυτό που η Ε.Σ.Α.μεΑ. υποστηρίζει σε όλους τους τόνους και καθ' όλη τη διάρκεια της μνημονιακής δεκαετίας. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης βάρυναν άνισα και υπέρμετρα τους πλέον ευάλωτους, δηλαδή τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις. Τονίζεται δε ότι, ενώ τα έτη 2016-2019 σημειώνεται σταδιακή βελτίωση των οικονομικών και κοινωνικών δεικτών, αυτή η εξέλιξη, δυστυχώς αφήνει πίσω τα άτομα με αναπηρία, και διαπιστώνεται εκ νέου όξυνση των ανισοτήτων και διεύρυνση του χάσματος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων χωρίς αναπηρία. Και όλα αυτά, παρότι με τη δράση του το αναπηρικό κίνημα κατάφερε να διατηρήσει αλώβητα τα αναπηρικά επιδόματα όλα τα προηγούμενα χρόνια. Τα οποία όπως αποδεικνύονται δεν είναι ικανά να αντιμετωπίσουν αυτή τη σκληρή κατάσταση, ούτε στο ύψος που χορηγούνται ούτε στον αριθμό αυτών που τα λαμβάνουν.
Τα ευρήματα του Δελτίου που παρουσιάζονται εδώ αλλά και όλα όσα καταγράφονται στο ίδιο το Δελτίο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου προς την πολιτεία για την αναγκαιότητα ουσιαστικής και άμεσης ενίσχυσης της κοινωνικής προστασίας των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους, που κινδυνεύουν πλέον να βιώσουν ακραία φτώχεια. Όπως έχει επισημάνει η Ε.Σ.Α.μεΑ. στις προτάσεις που υπέβαλε στη διαβούλευση επί του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, η αναγκαία προστασία του βιοτικού επιπέδου των ατόμων με αναπηρία επιτάσσει μεταξύ άλλων:
• Την αναγνώριση του γεγονότος ότι η αναπηρία και η χρόνια πάθηση συνεπάγεται δημιουργία πρόσθετου κόστους διαβίωσης και τη διαμόρφωση ενός πλαισίου μέτρων που θα διασφαλίζει ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης, όπως το Σύνταγμα της χώρας ορίζει στο άρθρο 25, άρθρο 21, παρ.6 και το άρθρο 28 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, λαμβάνοντας υπόψη αυτό το πρόσθετο κόστος διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις.
• Τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός δίκαιου ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού συστήματος μέσω κυρίως της αναμόρφωσης του ν.4387/2016 με τον οποίο έχουν καταργηθεί σημαντικά δικαιώματα και παροχές.
• Τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός φορολογικού συστήματος -σύμφωνο προς τη σύσταση (παρ. 41) των Τελικών Παρατηρήσεων της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες- που θα συμβάλει στην προστασία και την εισοδηματική ενίσχυση των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, μέσω της εφαρμογής συγκεκριμένων μέτρων, όπως είναι η διατήρηση των εν ισχύ φοροαπαλλαγών, η απαλλαγή όλων των ατόμων με αναπηρία από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης, τον ΕΝΦΙΑ για την πρώτη κατοικία ανεξαρτήτως εισοδήματος και τα τεκμήρια του εισοδήματος.
Προφανώς είναι αυτονόητη υποχρέωση της πολιτείας να διασφαλιστούν και να διατηρηθούν στο ακέραιο τα υφιστάμενα αναπηρικά επιδόματα. Οποιαδήποτε μείωση ή περικοπή ή αλλαγή στο σύστημα αξιολόγησης και πιστοποίησης της αναπηρίας, θα οδηγούσε στην πλήρη εξαθλίωση πολλά άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις.
Εάν δεν υπάρξει οργανωμένη και αποτελεσματική ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην εργασία, δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο του αποκλεισμού και της φτώχειας. Για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξει αντιμετώπιση των διακρίσεων και του αποκλεισμού στην τυπική και επαγγελματική εκπαίδευση όπου εκεί παράγεται ουσιαστικά ο αποκλεισμός από την αγορά εργασίας.