Μονοψήφια τα ποσοστά συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή

4ο ΔΕΛΤΙΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Η «πολιτιστική και κοινωνική συμμετοχή» αποτελεί το αντικείμενο του 4ου κατά σειρά Δελτίου του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ. Πέραν της βαρύνουσας σημασίας που αποδίδει η ΕΣΑμεΑ σε αυτές τις διαστάσεις της συμμετοχής, ως καθοριστικές παραμέτρους της πλήρους ένταξης των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία, έναυσμα ως προς την επιλογή του θέματος υπήρξε η ανακήρυξη του 2018 ως «Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας, όπως αναφέρεται στην απόφαση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου είναι ταυτόχρονα και «η προώθηση λύσεων που θα καταστήσουν την πολιτιστική κληρονομιά προσιτή σε όλους (...) λαμβανομένων υπόψη των ανθρώπων με αναπηρίες». Θέλοντας λοιπόν η Ε.Σ.Α.μεΑ. να συμβάλλει σε αυτή την κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος του τελευταίου για το 2018 δελτίου στατιστικής πληροφόρησης του Παρατηρητηρίου στους δείκτες πολιτιστικής συμμετοχής. Λόγω αυτής της στόχευσης το παρόν δελτίο δεν περιορίζεται μόνο στα εθνικά στατιστικά δεδομένα αλλά περιλαμβάνει συγκριτικά στοιχεία για τις χώρες της Ε.Ε.

Από ότι προκύπτει, ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα στοιχεία που παρουσιάζονται για τη χώρα, καθώς οι Έλληνες πολίτες βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, στους δείκτες συμμετοχής σε πολιτιστικές δραστηριότητες, καθώς και στους δείκτες συμμετοχής σε εθελοντικές, κοινωνικές και πολιτικές δράσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, με την Ελλάδα να είναι ουραγός στην ΕΕ, τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν περιορισμένη ως ανύπαρκτη προσβασιμότητα στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, στα πολιτιστικά αγαθά και τις πολιτιστικές και αθλητικές υποδομές, στους χώρους αναψυχής και δημιουργικής απασχόλησης. Ταυτόχρονα η σύγχρονη ψηφιακή εποχή φέρνει και νέους αποκλεισμούς στα άτομα με αναπηρία, λόγω της ελλιπούς προσβασιμότητας του ψηφιακού περιβάλλοντος ( διαδίκτυο, social media κ.λπ.).
Πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμα και στο πεδίο της κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής (συμμετοχής σε κοινωνικές δράσεις και οργανώσεις, συνδικάτα, πολιτικά κόμματα) τα απροσπέλαστα περιβάλλοντα αποτελούν βασικό αποτρεπτικό παράγοντα συμμετοχής.
Τα ευρήματα για τον πληθυσμό των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα είναι απογοητευτικά και επιβεβαιώνουν έτσι την ισχυρή συσχέτιση της αναπηρίας με τους δείκτες πολιτιστικής και κοινωνικής συμμετοχής:
• Το 70% των ατόμων με σοβαρή αναπηρία 16-64 ετών δεν είχε καμία καλλιτεχνική ενασχόληση (hobby) τους τελευταίους 12 μήνες. Το αντίστοιχο ποσοστό στα άτομα δίχως αναπηρία είναι 40%
• Μόνο το 5,4% του πληθυσμού των ατόμων με σοβαρή αναπηρία έχουν επισκεφτεί κάποιον αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο - έστω και μια φορά τους τελευταίους δώδεκα μήνες, έναντι του 20,1% των ατόμων χωρίς κανέναν περιορισμό δραστηριότητας
• Ζωντανές παραστάσεις (θεατρικές, μουσικές κ.α.), έχει παρακολουθήσει το 11,5% των ατόμων με σοβαρή αναπηρία, και το 40% των ατόμων χωρίς κανέναν περιορισμό δραστηριότητας
• Ιδιαίτερα μικρό, της τάξεως του 7%, είναι το ποσοστό των ατόμων με σοβαρή αναπηρία που έχει παρακολουθήσει ζωντανή αθλητική εκδήλωση, όταν στο πληθυσμό χωρίς περιορισμούς δραστηριότητας, το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 32,1%
• Παρομοίως, μόνο το 7,7% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία έχουν παρακολουθήσει κινηματογράφο, ενώ στα άτομα χωρίς αναπηρία το ποσοστό συμμετοχής ανέρχεται στο 40%
• Το 26,3%, των ατόμων με σοβαρή αναπηρία συναντούν φιλικά πρόσωπα σε καθημερινή βάση, ενώ τα άτομα χωρίς αναπηρία βρίσκονται καθημερινά με τους φίλους τους σε ποσοστό 44%
• 7 στους 10 πολίτες με σοβαρή αναπηρία ηλικίας 16-64 ετών, δηλώνουν ότι δεν συμμετέχουν ποτέ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ατόμων χωρίς περιορισμό είναι 34,3%
• Πάνω από το 60% των ατόμων με και δίχως αναπηρία δεν συμμετέχουν σε εθελοντικές επίσημες και άτυπες κοινωνικές δράσεις
• 8 στους 10 πολίτες με και δίχως αναπηρία δηλώνουν ότι δεν έχουν συμμετάσχει τους τελευταίους 12 μήνες σε καμία πολιτική δραστηριότητα
Ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης, με την ευκαιρία της δημοσιοποίησης του 4ου Δελτίου Στατιστικής Πληροφόρησης, δήλωσε τα εξής: «Τα ευρήματα και τα συμπεράσματα του παρόντος στατιστικού δελτίου του Παρατηρητηρίου επιβεβαιώνουν με τον πλέον αδιαμφισβήτητο τρόπο ότι οι Ελληνίδες και οι Έλληνες με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις δεν απολαμβάνουν επί ίσης όροις με τους άλλους πολίτες τα συνταγματικά και ανθρώπινα δικαιώματά τους. Ο αποκλεισμός, η φτώχεια, η άνιση μεταχείριση, αποτελούν θεμελιώδεις αιτίες δημιουργίας εμποδίων όλων των μορφών που κάνουν τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική, πολιτιστική ζωή δύσκολη και πολλές φορές αδύνατη. Είναι αδήριτη πολιτική ανάγκη η θέσπιση, χωρίς καθυστέρηση, ενός εθνικού προγράμματος δημόσιων πολιτικών για τα άτομα με αναπηρία έτσι ώστε η οργανωμένη πολιτεία να αντιμετωπίσει με επάρκεια και συστηματικό τρόπο όλα αυτά τα διαρθρωτικά και διαχρονικά εμπόδια και καταστάσεις που περιορίζουν και αποκλείουν τα άτομα με αναπηρία από τη συμμετοχή τους στην κοινωνία και τη ζωή και διαιωνίζουν τις στερεοτυπικές αντιλήψεις και νοοτροπίες γύρω από την αναπηρία».
Σημειώνεται επίσης ότι σε περιόδους παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, η ανεμπόδιστη συμμετοχή όλων στα κοινά και στον πολιτισμό είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτική, καθώς μπορεί να αποτελέσει το όχημα για την προστασία και τη διάχυση των δημοκρατικών αξιών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων και να καταστεί μοχλός ισόρροπης και δίκαιης ανάπτυξης. Σε αυτή τη συγκυρία, η ελληνική Πολιτεία καλείται να λάβει όλα τα αναγκαία και απαραίτητα μέτρα ώστε να καταστεί εφικτή η ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στη πολιτιστική, κοινωνική και πολιτική ζωή, η οποία άλλωστε επιτάσσεται από το άρθρο 21 του Συντάγματος αλλά και από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.
Η ανάλυση εκπονήθηκε από την επιστημονική ομάδα του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ., βασίστηκε στα πρωτογενή δεδομένα της ειδικής ενότητας (ad-hoc module) «Κοινωνική ενσωμάτωση-Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες» της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών, που διενεργήθηκε από την ΕΛΣΤΑΤ το 2015.