Αθήνα: 05/03/2010

ΠΡΟΣ:
κ. Π. Γερουλάνο, Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
- Γραφείο Πρωθυπουργού
- κ. Θ. Πάγκαλο, Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης
- κα Άντζελα Γκερέκου, Υφυπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού
- κ. Γ. Πουσσαίο, Γενικό Γραμματέα Τουριστικής Ανάπτυξης
- κ. Ν. Κανελλόπουλος, Πρόεδρο ΕΟΤ
- Φορείς – μέλη Ε.Σ.Α.μεΑ.

---

ΥΠΟΜΝΗΜΑ της Ε.Σ.Α.μεΑ.για την ανάληψη ενεργειών με στόχο την προώθηση της ισότιμης συμμετοχής των Ατόμων με Αναπηρία στον τομέα του Τουρισμού

Κύριε Υπουργέ,

Ο Τουρισμός είναι ένας τομέας με ιδιαίτερη κρισιμότητα για τη χώρα μας. Η ενσωμάτωση στο εθνικό τουριστικό προϊόν των αρχών του «Τουρισμού για Όλους», του τουρισμού δηλ. που διασφαλίζει ότι «κάθε ένας - ασχέτως αναπηρίας - πρέπει να μπορεί να ταξιδέψει προς μία χώρα, στο εσωτερικό της και σε οποιαδήποτε τοποθεσία, αξιοθέατο ή εκδήλωση που θα ήθελε να επισκεφθεί» , είναι βέβαιο ότι θα προσθέσει υπεραξία στις εθνικές πολιτικές για την προώθησή του. Ιδιαίτερα δε, σήμερα, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, όπου αφενός ο Τουρισμός αποτελεί οριζόντια δράση και αφετέρου η προσβασιμότητα στα άτομα με αναπηρία αποτελεί αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση για να χρηματοδοτηθεί η οποιαδήποτε δράση από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία .

Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) - όπως γνωρίζετε -αποτελεί τον γ΄ βάθμιο κοινωνικό και συνδικαλιστικό φορέα των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους και ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία. Έχει αναγνωριστεί από την Ελληνική Πολιτεία ως Κοινωνικός Εταίρος σε ζητήματα που αφορούν άμεσα ή έμμεσα στα άτομα με αναπηρία. Διαθέτει διαχειριστική επάρκεια Β’ και Γ’ τύπου για την υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων πράξεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και είναι διαπιστευμένος φορέας παροχής «Δια Βίου Μάθησης».

Βασικός στόχος της Ε.Σ.Α.μεΑ. είναι αφενός η προώθηση μέτρων, που θα αίρουν τα εμπόδια που οδηγούν τα άτομα με αναπηρία στον αποκλεισμό, και αφετέρου η διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής τους στα κοινωνικά δρώμενα.

Το δικαίωμα της πρόσβασης στον τουρισμό, για ψυχαγωγικούς ή επαγγελματικούς σκοπούς, αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία, το οποίο σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα ζωής τους και τη δυνατότητα συμμετοχής τους στις κοινωνικές δραστηριότητες. Στο άρθρο 30 της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, την οποία έχει υπογράψει η χώρα μας και η σημερινή Κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για την επικύρωσή της, γίνεται σαφής αναφορά στη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην πολιτιστική ζωή, την αναψυχή, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι σήμερα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία και εν δυνάμει επισκεπτών της χώρας μας ανέρχεται σε 50.000.000 άτομα , τα οποία σε ποσοστό τουλάχιστον 50% ταξιδεύουν συνοδευόμενα από 1,56 άτομο κατά μέσο όρο , ανεβάζοντας τον αριθμό σε 64.000.000 άτομα. Εάν δε σε αυτά συνυπολογισθεί και ο αριθμός των ηλικιωμένων ατόμων, τα οποία μέχρι το 2050 αναμένεται να φθάσουν το 40% του συνολικού πληθυσμού, και των οικογενειών με παιδιά σε καρότσι, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να ταξιδεύουν ολοένα και συχνότερα (δύο κατηγορίες με παρόμοιες ανάγκες πρόσβασης με τα άτομα με αναπηρία), ο τελικός αριθμός γίνεται ιδιαίτερα ελκυστικός στην βιομηχανία του τουρισμού.

Επίσης, με βάση μελέτη του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικών και Απασχόλησης της Γερμανίας (2002), τα άτομα με αναπηρία αξιοποιούν τις τουριστικές υποδομές ανεξαρτήτως εποχών ακόμη και σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, οι μετακινήσεις τους έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, αποτελούν ομάδα «πιστών» πελατών και καταναλώνουν περισσότερα χρήματα  από τις λοιπές ομάδες-στόχους, τα δε ετήσια έσοδα από τον τουρισμό των ατόμων με αναπηρία στη Γερμανία αρκούν για να συντηρήσουν 65.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης ετησίως!

Παρόλα αυτά, ούτε η ελληνική Πολιτεία ούτε η πλειοψηφία των παρόχων τουριστικών υπηρεσιών της χώρας μας δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί την οικονομική και κοινωνική σημασία του προσβάσιμου τουρισμού ή «Τουρισμού για Όλους», όπως έχει επικρατήσει διεθνώς ως όρος. Ο «Τουρισμός για όλους» δεν είναι θεματικός ή στοχευμένος τουρισμός και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν τέτοιος, αντίθετα πρέπει να αποτελεί τη βασική πλατφόρμα σχεδιασμού και ανάπτυξης των πάσης φύσεως τουριστικών υπηρεσιών και περιλαμβάνει την πλήρη αλυσίδα: μεταφορές, τουριστικούς προορισμούς, διαμονή και εστίαση, επικοινωνία/ συναλλαγή και πληροφόρηση σε προσβάσιμες μορφές.

Με δεδομένο το μέγεθος της αγοράς των ατόμων που έχουν ανάγκη προσβάσιμων υποδομών (άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι, οικογένειες με μικρά παιδιά) και την εθνική ανάγκη «αναβάθμισης της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος»  με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας αυτού, η Ε.Σ.Α.μεΑ. θεωρεί ότι ο «Τουρισμός για Όλους» πρέπει να αποτελέσει τη βασική προτεραιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και των λοιπών Φορέων που σχετίζονται με τον τουρισμό στη χώρα μας, πάνω στην οποία πρέπει να οικοδομηθεί το αναβαθμισμένο εθνικό τουριστικό προϊόν.

Σε συνέχεια των παραπάνω, με την παρούσα επιστολή μας προτείνουμε καταρχάς δομημένη απευθείας διαβούλευση της Συνομοσπονδίας με την ηγεσία του Υπουργείου και υποβάλλουμε στη συνέχεια ενδεικτικά αναγκαία μέτρα για την ανάπτυξη του «Τουρισμού για Όλους», δηλώνοντας ταυτόχρονα την αμέριστη συμπαράστασή μας στο σχεδιασμό / ανάπτυξη / υλοποίησή τους και θέτοντας στη διάθεσή σας την τεχνογνωσία και εμπειρία που η Συνομοσπονδία πλέον διαθέτει:

 Κατάρτιση Επιχειρησιακού Σχεδίου του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού για τη διάχυση της διάστασης της αναπηρίας και της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις πολιτικές, διαδικασίες και προγράμματα που αφορούν στον τουρισμό.
o Σύσταση ad-hoc Επιτροπών / Ομάδων Εργασίας με συμμετοχή εκπροσώπων της ΕΣΑμεΑ, για τη μελέτη / υποβολή προτάσεων βάσει συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων και επί συγκεκριμένων προκαθορισμένων θεμάτων (π.χ. έλεγχο / επεξεργασία σχεδίων νόμου ώστε να διασφαλίζεται η διάχυση της διάστασης της αναπηρίας και προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία, σχεδιασμό στοχευμένων προγραμμάτων, σχεδιασμό συστήματος κινήτρων ευαισθητοποίησης της τουριστικής βιομηχανίας σε θέματα προσβασιμότητας κ.λπ.)
o Προώθηση της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ των τομέων τουρισμού, μεταφορών, πολιτισμού και εμπορίου για την συμπερίληψη σε αυτό συνεργιών σχετικών με την καθολική προσέγγιση της προσβασιμότητας στις αντίστοιχες υποδομές και υπηρεσίες.

 Σύσταση στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού Διεύθυνσης Θεμάτων Τουρισμού Ατόμων με Αναπηρία, που θα υπάγεται  απευθείας στον Υφυπουργό Τουρισμού. Αντικείμενο της Διεύθυνσης θα είναι η χάραξη, ο συντονισμός και η παρακολούθηση των συνόλου των μέτρων και των πολιτικών που αφορούν άμεσα στα άτομα με αναπηρία και τις οικογένειές τους, αλλά και η παρακολούθηση των μέτρων και των πολιτικών που απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό με στόχο την ένταξη της διάστασης της αναπηρίας σε αυτά και την αποφυγή δημιουργίας νέων εμποδίων και διακρίσεων σε βάρος των ατόμων με αναπηρία.

 Θεσμική εκπροσώπηση της Ε.Σ.Α.μεΑ., ως αντιπροσωπευτικότερης οργάνωσης των ατόμων με αναπηρία:
o στο Εθνικό Συμβούλιο Τουρισμού και
o σε όλα τα όργανα σχεδιασμού πολιτικών του Υπουργείου και των εποπτευόμενων Φορέων, με στόχο τη διάχυση της διάστασης της αναπηρίας και τη χάραξη μιας ενιαίας πολιτικής για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
o Συνεχής διαβούλευση με την Ε.Σ.Α.μεΑ. και τους Φορείς της σε επίπεδο σχεδιασμού, αξιολόγησης και πιστοποίησης της προσβασιμότητας των υποδομών και υπηρεσιών φιλοξενίας, μεταφοράς, τουριστικών υπηρεσιών, προγραμματισμού περιηγήσεων, συστημάτων πληροφόρησης και επικοινωνίας και λοιπών τομέων της τουριστικής βιομηχανίας.

 Διασφάλιση, ανάπτυξη μηχανισμού ελέγχου και πιστοποίηση της προσβασιμότητας στα άτομα με αναπηρία των κτιριακών υποδομών, των ηλεκτρονικών υπηρεσιών και των εντύπων του Υπουργείου και των εποπτευόμενων από αυτό Υπηρεσιών και Φορέων, καθώς και της ασφάλειας των ατόμων με αναπηρίες στις παραπάνω κτιριακές υποδομές σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης.

 Καθιέρωση παροχής «ζωντανής» βοήθειας και ενδιαμέσων (συνοδών, επαγγελματιών διερμηνέων της νοηματικής γλώσσας κ.λπ.) προκειμένου να διευκολύνουν την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία σε όλες τις συναλλαγές τους με το Υπουργείο και τους εποπτευόμενους από αυτό φορείς.

 Θέσπιση ισχυρού θεσμικού-νομοθετικού πλαισίου για την εφαρμογή των αρχών του «Τουρισμού για Όλους». Ενδεικτικά το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:
o Υποχρέωση διασφάλισης της προσβασιμότητας όλων των κοινόχρηστων χώρων και εγκαταστάσεων και της ασφάλειας των ατόμων με αναπηρία, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης, καθώς και ποσοστού 10% των δωματίων, όλων των τουριστικών υποδομών ανεξαρτήτως κατηγορίας.
o Καθιέρωση κινήτρων για τη βελτίωση της προσβασιμότητας των υφιστάμενων τουριστικών υποδομών όλων των κατηγοριών και ιδιαίτερα των χαμηλότερων κατηγοριών (Β΄, Γ΄ κ.λπ.), δεδομένου ότι τα άτομα με αναπηρία ανήκουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία στις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις.
o Ένταξη του κριτηρίου της προσβασιμότητας στα κριτήρια αξιολόγησης των τουριστικών υποδομών (ξενοδοχειακές μονάδες, μονάδες εστίασης κ.λπ.) για την κατάταξή τους σε κατηγορίες.
o Καθιέρωση της προσβασιμότητας των διαδικτυακών τόπων και εφαρμογών των επιχειρήσεων του τουριστικού τομέα (τουριστικά πρακτορεία, μονάδες προσωρινής διαμονής, μονάδες εστίασης κ.λπ.)  σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο Web Content Accessibility Guidelines (WCAG), έκδοση  2.0, σε επίπεδο προσβασιμότητας «ΑΑΑ» με βελτίωση ή και επανασχεδιασμό τους και συνεχή ενσωμάτωση σε αυτές όλων των διαθέσιμων πληροφοριών. Σε περίπτωση δε, διαδικτυακών τόπων ή διαδικτυακών εφαρμογών που προορίζονται για χρήση κυρίως μέσω κινητών συσκευών (πχ. PDAs, κινητά τηλέφωνα, κλπ.) καθιέρωση της συμμόρφωσης -επιπλέον των παραπάνω- με τις Βέλτιστες Πρακτικές για Χρήση Διαδικτυακού Περιεχομένου από Κινητές Συσκευές (Mobile Web Best Practices 1.0) του W3C – WAI.
o Καθιέρωση της διάθεσης προσβάσιμων εντύπων από τις  επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα (τουριστικά πρακτορεία, μονάδες προσωρινής διαμονής, μονάδες εστίασης κ.λπ.). Παραγωγή ενημερωτικού υλικού σε προσβάσιμες μορφές (έντυπα μεγάλων χαρακτήρων, εκτυπώσεις Braille, έντυπα easy-to-read, DVD με υποτιτλισμό και διερμηνεία στη νοηματική κ.λπ.).
o Καθιέρωση παροχής «ζωντανής» βοήθειας και ενδιαμέσων (συνοδών, επαγγελματιών διερμηνέων της νοηματικής γλώσσας κ.λπ.) για τη διευκόλυνση πρόσβασης ατόμων με αναπηρία και γενικότερα ατόμων μειωμένης κινητικότητας σε επιλεγμένους τουριστικούς προορισμούς και εκδηλώσεις.
o Διασφάλιση προσβάσιμων τουριστικών λεωφορείων.
o Διασφάλιση της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία και των ηλικιωμένων ατόμων στις πισίνες και λοιπές αθλητικές δραστηριότητες των ξενοδοχειακών μονάδων.
o Πιστοποίηση της προσβασιμότητας των τουριστικών υποδομών και υπηρεσιών. Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε ότι την αρμοδιότητα αυτή διεκδικεί ήδη η ΕΣΑμεΑ βασιζόμενη στην εμπειρία και τη μεθοδολογία που ήδη έχει αναπτύξει.

 Συστηματική καταγραφή και διαρκής ενημέρωση πληροφοριών σχετικών με τις παρεχόμενες προσβάσιμες υπηρεσίες τουριστικού ενδιαφέροντος σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Δημιουργία αξιόπιστης βάσης  δεδομένων, πολύγλωσσης και «φιλικής» στα άτομα με αναπηρία και τους ηλικιωμένους, για την καταχώρηση, προβολή και προώθηση στα τουριστικά fora του εσωτερικού και εξωτερικού των παραπάνω πληροφοριών, σε συμβατικές αλλά και προσβάσιμες μορφές.

Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε ότι η ΕΣΑμεΑ έχει ήδη εκπονήσει σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή (βλ. http://www.esaea.gr/odigos/), συμβατική και προσβάσιμη, «Οδηγό προσβάσιμων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα» στο πλαίσιο του Έργου 'ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΑμεΑ', Ε.Π. «ΥΓΕΙΑ - ΠΡΟΝΟΙΑ» 2000-2006, ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 3 ΠΡΟΝΟΙΑ ΜΕΤΡΟ 3.2., το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ο Οδηγός αυτός βασίστηκε σε  ειδική μεθοδολογία, ερωτηματολόγια και αυτοψίες επί τόπου με συμμετοχή ειδικά εκπαιδευμένων από την ΕΣΑμεΑ απογραφέων και τοπικών εκπροσώπων του αναπηρικού κινήματος, αλλά δυστυχώς λόγω περιορισμένου προϋπολογισμού καλύπτει μόνο τις πρωτεύουσες των νομών, κριτήριο που όπως είναι φανερό δε διασφαλίζει πάντα το τουριστικό ενδιαφέρον των πόλεων αυτών και για το λόγο αυτό χρειάζεται επέκταση και μετάφραση σε ξένες γλώσσες ώστε να αποτελέσει ένα αληθινό εργαλείο προώθησης του ελληνικού τουρισμού στα αντίστοιχα εθνικά και διεθνή fora. Η ΕΣΑμεΑ οδηγήθηκε στην εκπόνηση αυτού του οδηγού από το γεγονός ότι μέχρι σήμερα οι όποιοι κατάλογοι «προσβάσιμων» υποδομών είχαν βασιστεί σε απλή δήλωση των επιχειρηματιών περί προσβασιμότητας των υποδομών που διαθέτουν και είχαν αποδειχτεί στο σύνολό τους αναξιόπιστοι. Προγράμματα μάλιστα κοινωνικού τουρισμού που είχαν βασιστεί σε παρόμοιους καταλόγους αντιμετώπισαν την επιφύλαξη συμμετοχής δικαιούχων με αναπηρία σε αυτά και συνεπώς την αποτυχία.

 Ανάπτυξη στοχευμένων τουριστικών πακέτων προσβάσιμων υπηρεσιών σε χαμηλό κόστος (π.χ. Κοινωνικός Τουρισμός), για τη διασφάλιση της δυνατότητας συμμετοχής στον τουρισμό ατόμων με αναπηρία και λοιπών εμποδιζόμενων ατόμων.

 Ενημέρωση – σε συνεργασία με την ΕΣΑμεΑ - των παρόχων τουριστικών υπηρεσιών για το εύρος, τις δυνατότητες και τις ανάγκες της αγοράς των ατόμων με αναπηρία, ηλικιωμένων και λοιπών κατηγοριών με αντίστοιχες με αυτούς ανάγκες.

 Λήψη μέτρων για την κατάρτιση/ ενημέρωση – σε συνεργασία με την ΕΣΑμεΑ - των στελεχών του τουριστικού τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στα στελέχη «πρώτης γραμμής», σε θέματα συναλλαγής και εξυπηρέτησης ατόμων με αναπηρία.

 Συμπερίληψη   στα   προγράμματα   σπουδών   των  Σχολών Τουριστικών Επαγγελμάτων όλων των βαθμίδων υποχρεωτικού μαθήματος για την αναπηρία.

Κύριε Υπουργέ,

Η Ε.Σ.Α.μεΑ. με την τεχνογνωσία και εμπειρία που διαθέτει, μπορεί να συνεισφέρει στην επεξεργασία κοινά αποδεκτών λύσεων, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου σας αλλά και με τους εκπροσώπους των ξενοδόχων, των τουριστικών πρακτόρων και των λοιπών επιχειρηματιών του χώρου.

Ελπίζουμε στη θετική ανταπόκρισή σας στις προτάσεις μας και στην ανάπτυξη στενής και αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ μας, με στόχο τη διασφάλιση της προσβασιμότητας των τουριστικών υποδομών και υπηρεσιών στα άτομα με αναπηρία ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ισότιμη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα.

Θα εκτιμούσαμε ιδιαίτερα αν είχαμε τη δυνατότητα να συναντηθούμε άμεσα μαζί σας, προκειμένου να σας εκθέσουμε το σύνολο των θεμάτων που άπτονται του Υπουργείου σας και αφορούν στα άτομα με αναπηρία αλλά και τις δυνατότητες υποστήριξης του έργου σας από την Ε.Σ.Α.μεΑ.

 Με εκτίμηση

           Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                                             Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

 Γ. ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ                                              ΑΡ. ΠΑΝΑΝΟΣ