ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ

Το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), εφεξής «Παρατηρητήριο», με αντικείμενο την επιστημονική καταγραφή, τη μελέτη και την έρευνα σε θέματα αναπηρίας, στοχεύει στο να καθιερωθεί ως βασική πηγή πληροφόρησης για τις εξελίξεις στο πεδίο της αναπηρίας. Συγκεντρώνοντας και αναλύοντας δεδομένα και πληροφόρηση από εγχώριες και διεθνείς πηγές, το Παρατηρητήριο θα συμβάλλει στην παρακολούθηση, στην προστασία και στην προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους.

Το 5ο κατά σειρά δελτίο του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας έχει ως αντικείμενο την εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Η προώθηση και περιφρούρηση του δικαιώματος των παιδιών και των ατόμων με αναπηρία σε ποιοτική και ισότιμη εκπαίδευση αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ). Η εκπαίδευση δεν αποτελεί μόνο ένα θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά και σημαντικό καταλύτη για την εκπλήρωση πολλών άλλων ανθρώπινων δικαιωμάτων, του δικαιώματος στην εργασία, σε ένα αποδεκτό επίπεδο διαβίωσης, στη συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή, στην άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Για τα άτομα με αναπηρία η εκπαίδευση έχει πρόσθετη σημασία, ασκώντας καθοριστικό αντίκτυπο στην αυτονομία και την ανεξαρτησία τους, στη δυνατότητά τους να ζήσουν μια ζωή με αξιοπρέπεια και αυτο-καθορισμό. Από την άποψη αυτή, το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι ίσως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη ίσων ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρία .
Αναγνωρίζοντας τη θεμελιώδη σημασία της εκπαίδευσης στην επίτευξη της αρχής της ισότητας, το άρθρο 24 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), δεσμεύει τα συμβαλλόμενα κράτη να διασφαλίσουν ένα εκπαιδευτικό σύστημα ένταξης, το οποίο θα επιτρέπει την ανεμπόδιστη άσκηση του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία, σε ισότιμη, ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση.
Αναλυτικότερα, το άρθρο 24 απαιτεί την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε δωρεάν πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στις κοινότητες που ζουν, και απαγορεύει ρητώς τον αποκλεισμό των μαθητών /ατόμων με αναπηρία από το γενικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Μεταξύ των υποχρεώσεων που θέτει στα κράτη, το άρθρο 24 επιτάσσει: την παροχή εύλογων προσαρμογών, την παροχή εξειδικευμένης και εξατομικευμένης υποστήριξης στους μαθητές με αναπηρία εντός του γενικού εκπαιδευτικού συστήματος, την εκπαίδευση αυτών σε δεξιότητες ζωής, την εκπαίδευση και τη διδασκαλία σε γλώσσες και τρόπους επικοινωνίας που μπορούν τα άτομα με αναπηρία να κατανοήσουν, τη διαμόρφωση ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος που θα μεγιστοποιεί την ακαδημαϊκή και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών με αναπηρία. Τα κράτη καλούνται επίσης να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν πρόσβαση στη γενική τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση, στην εκπαίδευση ενηλίκων και στη διά βίου μάθηση, χωρίς διάκριση και σε ίση βάση με τους άλλους.
Επιπροσθέτως, η Σύμβαση ορίζει ως αναγκαία προϋπόθεση για την υλοποίηση των απαιτήσεων του άρθρου 24, την εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις διαφοροποιημένες ανάγκες και την ποικιλομορφία όλων των μαθητών, και πιο συγκεκριμένα και των μαθητών με αναπηρία.
Γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω ότι, ζητούμενο είναι ένας σταδιακός μετασχηματισμός του εκπαιδευτικού συστήματος, μια εξελικτική πορεία προς τη πραγμάτωση ενός «σχολείου για όλους», ικανού να ανταποκρίνεται θετικά στην ποικιλομορφία του μαθητικού πληθυσμού, αφαιρώντας όλα τα εμπόδια που δυσχεραίνουν την πρόσβαση σε ισότιμη και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση.
Στο γενικό σχόλιο που δημοσίευσε η Επιτροπή του Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία αναφορικά με την εφαρμογή του άρθρου 24 (CRPD/C/GC/4), επισημαίνει ως ένα από τα βασικότερα εμπόδια την έλλειψη αξιόπιστων στατικών δεδομένων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των εκπαιδευτικών πολιτικών και πρακτικών. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία πρέπει να παρακολουθείται και να αξιολογείται, ώστε να διασφαλίζεται ότι προωθείται η πλήρης ένταξη και όχι η προσχηματική ενσωμάτωση στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Το «Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας» έχει ορίσει τον τομέα της εκπαίδευσης ως βασική προτεραιότητα στην ερευνητική του ατζέντα, εστιάζοντας κυρίως στα εμπόδια και τους φραγμούς που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και τα άτομα με αναπηρία κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους. Στο πλαίσιο αυτό, το «Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας» της Ε.Σ.Α.μεΑ. έχει συνάψει συνεργασίες με φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της εκπαιδευτικής έρευνας και εκπαιδευτικής πολιτικής , αλλά και τελεί σε σταθερή συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων και με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ώστε αφενός να λαμβάνει έγκαιρα τα παραγόμενα στοιχεία για την εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία, και αφετέρου να πραγματοποιεί παρεμβάσεις και προτάσεις για τη βελτίωση και τον εμπλουτισμό τους.
Η συλλογή στατιστικών δεδομένων για τους μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στη χώρα μας βρίσκεται σε πρωτόλειο στάδιο. Είναι ωστόσο θετικό το γεγονός ότι εντός του 2018 είχαμε για πρώτη φορά στη διάθεση μας δεδομένα για τους μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες που φοιτούν στα γενικά σχολεία (στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος My-School). Τα προηγούμενα έτη, τα μόνο διαθέσιμα στοιχεία περιορίζονταν στο μαθητικό πληθυσμό των ειδικών σχολείων, αποκλείοντας κάθε δυνατότητα σχεδιασμού και παρακολούθησης τεκμηριωμένων πολιτικών για την ενταξιακή εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία.
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό μέσω του παρόντος δελτίου στατιστικής πληροφόρησης, επιτρέποντας μας να σκιαγραφήσουμε μια πρώτη εικόνα για τον συνολικό πληθυσμό των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, για το είδος της υποστήριξης που λαμβάνουν ή δεν λαμβάνουν, για την επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού καθώς και για τις γεωγραφικές διαφοροποιήσεις και ανισότητες που διαπιστώνονται στις υπό εξέταση μεταβλητές. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα να διανύσουμε αφού οι ελλείψεις σε δεδομένα εξακολουθούν να είναι μεγάλες .
Ως εκ τούτου, το παρόν δελτίο φιλοδοξεί να παρέχει μια αρχική αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης βάσει των πλέον πρόσφατων δεδομένων, αποτελώντας τη βάση για περαιτέρω έρευνα, αλλά και για συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς ώστε να εμπλουτιστεί η συλλογή στοιχείων με σκοπό τη συστηματική παρακολούθηση αυτής την μακράς μετάβασης σε ένα «σχολείο για όλους» τους μαθητές.

Λοιπά σχετικά αρχεία: