Έκθεση ΕΟΚΕ για το δικαίωμα ψήφου των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ- Δήλωση Ι. Βαρδακαστάνη

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), ως συμβουλευτικό όργανο της ΕΕ, παρουσίασε την εφαρμογή του δικαιώματος ψήφου στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των Ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία, ευελπιστώντας ότι στις επόμενες ευρωεκλογές του 2024 κανένας πολίτης της ΕΕ δεν θα στερηθεί του δικαιώματος ψήφου εξαιτίας της αναπηρίας του.

Τα στοιχεία της έκθεσης αυτής προέρχονται από τη συμβολή αρκετών εκατοντάδων ατόμων τα οποία αντιπροσωπεύουν πολλά όργανα και οργανώσεις από τα 27 κράτη μέλη (δεν συνυπολογίστηκε το Ηνωμένο Βασίλειο εφόσον θα αποχωρήσει από την ΕΕ στις 29 Μαρτίου 2019, δηλαδή πριν από τις ευρωεκλογές του 2019). Πρόκειται κυρίως για δημόσιες αρχές στα κράτη μέλη αρμόδιες για την εκλογική διαδικασία, οργανισμούς που εκπροσωπούν ή υποστηρίζουν τα άτομα με αναπηρία, αλλά και ευρωβουλευτές από τη διακομματική ομάδα για τα άτομα με αναπηρία και εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία.
Για το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στη διαδικασία εκλέγειν και εκλέγεσθαι, το Ευρωπαϊκό Φόρουμ με Ατόμων με Αναπηρία, την προεδρεία του οποίου κατέχει ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης, διενεργεί εδώ και μήνες καμπάνια σε όλη την ΕΕ και μάζεμα υπογραφών. Ο κ. Βαρδακαστάνης έχει δηλώσει για το θέμα: «Είναι πραγματικά μια μεγάλη πρόκληση να παρουσιάσουμε έναν οδικό χάρτη για την ΕΕ που θέλουμε και διεκδικούμε. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εάν αντιπροσωπεύουν το πραγματικό όραμα, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των πολιτών της ΕΕ, πρέπει να αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη που θα θέσει στην κορυφή της ατζέντας την απόλυτη αναγκαιότητα για την ΕΕ να αλλάξει την πορεία της προς το μέλλον. Εν ολίγοις, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επομένως η Επιτροπή μας ως το σπίτι αυτών των οργανώσεων θα πρέπει να ξεπεράσουν, με τις πρωτοβουλίες της προτάσεις και τις ενέργειές μας, τουλάχιστον την απροθυμία των πολιτικών ηγετών της ΕΕ και του πολιτικού συστήματος να υπερβούν όσα κάνουν οι τελευταίες δεκαετίες στην ΕΕ.
Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ήταν επιτυχές μόνο για τους λίγους, τόσο για τα κράτη όσο και για τους πολίτες. Δημιούργησε δυσπιστία, ευρωσκεπτικισμό, εθνικισμό και λαϊκισμό. Απομάκρυνε τους πολίτες της ΕΕ από το σχέδιο της ΕΕ. Αύξησε τις ανισότητες, τις διακρίσεις, τη φτώχεια και την περιθωριοποίηση των ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας. Απέτυχε να διανείμει τον πλούτο που έχει παράσχει σε όλους τους πολίτες και παρατηρούμε ότι οι ηγέτες της ΕΕ με τις προτάσεις τους για το μέλλον δεν αντιμετωπίζουν πραγματικά το μέλλον της ΕΕ με μια νέα θετική αφήγηση με ισχυρά και πιο ανθεκτικά οικονομικά και μέσα πολιτικής (παραδείγματα μικρότερου προϋπολογισμού του MFF, σημαντικές περικοπές στην πολιτική συνοχής κ.λπ.). 2021-7
Οι πολίτες της ΕΕ απαιτούν η κοινωνία των πολιτών να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο για να πείσει τους ψηφοφόρους να ψηφίσουν στις προσεχείς εκλογές της ΕΕ. Ταυτόχρονα αναμένουν από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να αναλάβουν ηγετικό ρόλο και να παρουσιάσουν μια πρόταση για μια νέα ευρωπαϊκή συμφωνία, η οποία θα αποτελέσει ένα νέο μοντέλο οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης, με βάση το μοντέλο της αειφόρου ανάπτυξης. Ένα ευρωπαϊκό new deal. Μια νέα συμφωνία που θα παράγει ευημερία, ανάπτυξη και πλούτο, θα καταπολεμήσει τις ανισότητες, τη φτώχεια και τις διακρίσεις. Μια νέα συμφωνία που θα κάνει την ΕΕ εκ νέου ελκυστική, θα φέρει τις αξίες μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανοχή καθώς και τον πολιτισμό μας στην πρώτη γραμμή του μέλλοντος της ΕΕ».
Η έκθεση συνίσταται σε μια πρώτη σύντομη νομική ανάλυση των βασικών πράξεων που κατοχυρώνουν δικαίωμα ψήφου των ατόμων με αναπηρία (το οποίο στην πραγματικότητα συχνά καταστρατηγείται), στο νομικό πλαίσιο των ευρωεκλογών και στις πιθανές ενέργειες σε επίπεδο ΕΕ για τη βελτίωση της κατάστασης. Στη συνέχεια, η έκθεση παρουσιάζει νομικά εμπόδια σε επίπεδο κρατών μελών που στερούν από τους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα ψήφου λόγω της αναπηρίας τους, καθώς και παραδείγματα προς μίμηση της προόδου που σημειώνεται τα τελευταία χρόνια σε πολλές χώρες. Στην έκθεση αναλύονται στη συνέχεια οι φραγμοί αλλά και αρκετές ορθές πρακτικές (ως προς τα άτομα με αναπηρία), αρχικά, με την εξέταση πεδίων που αφορούν όλες τις χώρες όπως τα εξής: η δυνατότητα ενημέρωσης των ψηφοφόρων κατά την προεκλογική περίοδο, η οργάνωση της ψηφοφορίας στα εκλογικά κέντρα εν γένει, τα ψηφοδέλτια και η δυνατότητα κάποιου να τα προμηθεύεται. Αναλύονται επίσης οι λύσεις που υφίστανται σε ένα περιορισμένο αριθμό κρατών μελών, όπως είναι η πρώιμη ψηφοφορία σε καθορισμένα εκλογικά κέντρα, η επιστολική ψηφοφορία, η ψηφοφορία μέσω φορητών καλπών, η ψηφοφορία δια πληρεξουσίου και η ψηφοφορία με ηλεκτρονικό σύστημα. Τέλος, παρουσιάζονται ορισμένες πτυχές οι οποίες αφορούν ρυθμίσεις που επιτρέπουν σε τρόφιμους νοσοκομείων και ιδρυμάτων μακροχρόνιας περίθαλψης να ψηφίζουν, το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να ψηφίζουν σε χώρες όπου η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική και οι διαδικασίες σε περιπτώσεις όπου ένα άτομο με αναπηρία έχει μόνιμη κατοικία σε χώρα άλλη από τη χώρα καταγωγής του.
Συμπεράσματα
• Σε κάθε μία από τις 27 χώρες της ΕΕ υπάρχουν νόμοι ή οργανωτικές ρυθμίσεις που αποκλείουν ορισμένους ψηφοφόρους με αναπηρίες από τη συμμετοχή τους στις ευρωεκλογές. Περίπου 800.000 πολίτες από 16 κράτη μέλη της ΕΕ στερούνται, λόγω εθνικών κανόνων, του δικαιώματος συμμετοχής τους στις ευρωεκλογές εξαιτίας των αναπηριών τους ή λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας. Η έκταση αυτού του φαινομένου ποικίλλει σημαντικά στις διάφορες χώρες.
• Εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ δεν έχουν τη δυνατότητα να ψηφίσουν λόγω οργανωτικών ρυθμίσεων (τεχνικοί φραγμοί) οι οποίες δεν προβλέπουν τις ανάγκες που απορρέουν από την αναπηρία. Ο κύριος τόπος ψηφοφορίας είναι το εκλογικό κέντρο. Πολλά ΑμεΑ, ακόμη και όταν τους δίνεται η δυνατότητα εναλλακτικών και πιο εύκολων μορφών ψηφοφορίας, επιθυμούν να ψηφίζουν στο εκλογικό κέντρο, θεωρώντας το ως την καλύτερη μορφή συμμετοχής στα κοινά. Σε 12 χώρες κάτι τέτοιο ίσως να μην είναι εφικτό, δεδομένου ότι η εθνική νομοθεσία δεν επιτρέπει την αντικατάσταση του καθορισμένου βάσει της διαμονής εκλογικού κέντρου από άλλο, το οποίο μπορεί να παρέχει καλύτερες συνθήκες για το συγκεκριμένο είδος αναπηρίας. Σε άλλες χώρες, η συμμετοχή στις εκλογές καθίσταται δύσκολη λόγω διαφόρων περιορισμών στα εκλογικά κέντρα.
• Σε οκτώ κράτη μέλη, όποιος δεν μπορεί να μεταβεί στο εκλογικό κέντρο δεν είναι σε θέση να ψηφίζει, δεδομένου ότι δεν υφίσταται η δυνατότητα εναλλακτικής μορφής ψηφοφορίας (επιστολική ψηφοφορία, ψηφοφορία μέσω φορητών καλπών ή ψηφοφορία με ηλεκτρονικό σύστημα). Τρεις από αυτές τις χώρες προσφέρουν τη δυνατότητα ψήφου δια πληρεξουσίου. Ωστόσο, μια τέτοια λύση δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής εναλλακτική λύση και αυτό διότι δεν επιτρέπει στον ψηφοφόρο με αναπηρία να ασκεί το δικαίωμά του να ψηφίζει, αλλά απλώς δίνει τη δυνατότητα στον ψηφοφόρο να ορίζει κάποιον ο οποίος θα ψηφίζει αντ' αυτού.
• Σε 18 κράτη μέλη, οι τυφλοί ψηφοφόροι δεν έχουν τρόπο να ψηφίζουν ανεξάρτητα· μπορούν μόνο να αναθέτουν σε κάποιον που τους συνοδεύει να ψηφίζει εκ μέρους τους.
• Ένας άλλος παράγοντας που εμποδίζει τους πολίτες να ψηφίζουν ανεξάρτητα ή τους αποθαρρύνει να το πράττουν είναι οι συγκεκριμένοι κανόνες και οργανωτικές ρυθμίσεις - όπως η έλλειψη πληροφοριών προσαρμοσμένων σε διαφορετικές μορφές αναπηρίας, τα εμπόδια στην κινητικότητα μέσα στο ίδιο το εκλογικό κέντρο και οι επιβαρυντικές διοικητικές διαδικασίες - οι οποίες διέπουν τον τρόπο με τον οποίο οι ψηφοφόροι μπορούν να ασκούν το δικαίωμα ψήφου τους με την κατάλληλα προσαρμοσμένη μορφή.
Το κείμενο της Έκθεσης στα ελληνικά επισυνάπτεται.