Σκληρός αγώνας απέναντι σε μια σκληρή κρίση- Οι κινητοποιήσεις των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα

Έρευνα - Κείμενο : Massimiliano Rubbi, σε αναμονή δημοσίευσης στο Hp - Accaparlante

http://www.accaparlante.it/hp-accaparlante-la-rivista-del-centro-di-documentazione-handicap 

Στις 4 Νοεμβρίου 2015, πάνω από 10.000 άτομα με αναπηρία, μέλη των οικογενειών τους και άλλοι πολίτες, συγκεντρώθηκαν από κάθε περιοχή της Ελλάδας στο κέντρο της Αθήνας ώστε να διαμαρτυρηθούν για τον αντίκτυπο της κρίσης στις συνθήκες ζωής τους. Στην κεφαλή της πορείας και ομιλητής στη συγκέντρωση ήταν ο Γιάννης Βαρδακαστάνης, πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) και του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία (EDF), που εκπροσωπεί τα άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τον κ. Βαρδακαστάνη, «το εθνικό αναπηρικό κίνημα θέλησε να στείλει ένα καθαρό μήνυμα: Αγωνιζόμαστε για την εκπαίδευση, την υγεία, την πρόληψη, την ανεξάρτητη διαβίωση, την προστασία των εισοδημάτων μας. Τα άτομα με αναπηρία ζητούν τη θέσπιση ενός εθνικού προγράμματος δημόσιων πολιτικών για την Αναπηρία και καθημερινά μέτρα για την προστασία των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους από την κρίση. Έστειλαν επίσης ένα μήνυμα προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα - οι πολιτικές λιτότητας δεν πρέπει να περιορίζουν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία».

Η κατάσταση του ελληνικού εθνικού προϋπολογισμού και οι περικοπές που του επιβλήθηκαν από την «τρόικα», που αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, απασχόλησαν τις ειδήσεις των τελευταίων ετών, κατακτώντας πρωτοσέλιδα εφημερίδων και ιστοσελίδων σε όλη την Ευρώπη σε πολλές περιπτώσεις, είτε με τη χρεοκοπία του δημοσίου χρέους είτε όταν το «Grexit» εμφανίστηκε σχεδόν βέβαιο, από το πρώτο δάνειο διάσωσης μεταξύ Απριλίου και Μαΐου το 2010 μέχρι και το δημοψήφισμα τον Ιούλιο του 2015. Τα μέτρα λιτότητας έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στις ζωές των ατόμων με αναπηρία: σύμφωνα με τον κ. ΒαρδακαστάνηΥπάρχει ο φόβος να γυρίσουμε σε εποχής όπου τα ιδρύματα θα προβάλλονται ως λύση για την αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία, λόγω των περικοπών σε πολλές δαπάνες. Οι περικοπές στις συντάξεις και τους μισθούς έχουν επίσης μεγάλη επίδραση στα άτομα με αναπηρία, εκ παραλλήλου με τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας. Κάθε χρονιά η κατάσταση στα σχολεία για τα παιδιά με αναπηρία γίνεται όλο και πιο δύσκολη, με ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς και προσβάσιμα βιβλία και υλικά. Κάθε τόσο, σημαντικά ακριβά φάρμακα για άτομα με χρόνιες ασθένειες τείνουν να σπανίζουν και τα ιατρικά έξοδα να αυξάνονται, εξαιτίας των περικοπών στο δημόσιο σύστημα υγείας».

Με το πέρας της διαδήλωσης της 4ης Νοεμβρίου μπροστά στη Βουλή, οι εκπρόσωποι της Ε.Σ.Α.μεΑ. έκλεισαν συνάντηση με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, που πραγματοποιήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2015, συμπτωματικά την Παγκόσμια Ημέρα για τα άτομα με αναπηρία. Ο κ. Βαρδακαστάνης περιγράφει τη συνάντηση: «Για περισσότερο από μία ώρα, οι αντιπρόσωποι της Ε.Σ.Α.μεΑ. περιέγραψαν τη δραματική κατάσταση που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία σε όλη τη χώρα, σε κάθε πτυχή της ζωής τους, εξαιτίας των μέτρων λιτότητας, λόγω της έλλειψης οργανωμένης πολιτικής αποϊδρυματοποίησης και προγράμματος ανεξάρτητης διαβίωσης, ζητώντας καθολική προστασία απέναντι σε όλες τις περικοπές σε συντάξεις, επιδόματα, μισθούς και σημείωσαν ότι το αναπηρικό κίνημα είναι έτοιμο να αντιπαλέψει. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας τόνισε ότι τα αιτήματα του αναπηρικού κινήματος είναι λογικά και ότι ο ίδιος και η κυβέρνησή του θα παλέψουν για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Ο κ. Τσίπρας επεσήμανε επίσης ότι «η αναβάθμιση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας είναι ένα πολύ κρίσιμο ζήτημα για τον ίδιο». Την ίδια ημέρα οι εκπρόσωποι της Ε.Σ.Α.μεΑ. συναντήθηκαν με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, ο οποίος δήλωσε ότι «σε καιρούς κρίσης, η Πολιτεία οφείλει να παρέχει ισχυρό δίχτυ προστασίας στα άτομα με αναπηρία».

«Λαθρο-»αναπηρία, πραγματικές περικοπές

Τα χρόνια της κρίσης αυξήθηκαν στα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης αναφορές, συνήθως ως περιπτώσεις κατασπατάλησης κρατικού χρήματος στην Ελλάδα, για περιπτώσεις απάτης που συνδέονται με τα επιδόματα αναπηρίας. Την άνοιξη του 2012 η περιγραφή της Ζακύνθου ως «νησί των τυφλών» έκανε το γύρο του κόσμου, όταν το Υπουργείο Υγείας εξέτασε το γεγονός ότι σχεδόν στο 2% του πληθυσμού χορηγήθηκαν επιδόματα τυφλότητας - 9 φορές περισσότερα από το μέσο όρο στην Ευρώπη- και έτσι, ενώ μεταξύ των δικαιούχων προέκυψαν ένας οδηγός ταξί και ένας κυνηγός, οι άνθρωποι με πραγματική αναπηρία όρασης παρέμειναν μπλεγμένοι στον κυκεώνα να διασφαλιστούν ποιοι είναι οι πραγματικοί ανάπηροι, καθώς οι πληρωμές των επιδομάτων τους ανεστάλησαν. Ο κ. Βαρδακαστάνης δεν αρνείται την εξάπλωση αυτών των φαινομένων, αλλά θεωρεί ότι μικρή σημασία έχουν για τη δημόσια εικόνα των ατόμων με αναπηρία: «Ευτυχώς η Ελλάδα είναι μια μικρή δημοκρατική χώρα, όπου όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε τις απάτες ή τις αδικίες του συστήματος. Οι Έλληνες πολίτες ξέρουν τους αγώνες των ατόμων με αναπηρία και την διαφθορά στο πολιτικό σύστημα και στο σύστημα υγείας, που λανθασμένα χρησιμοποιούνται για να εγκρίνουν επιδόματα αναπηρίας σε περιπτώσεις ατόμων χωρίς αναπηρία. Τα άτομα με αναπηρία δεν ευθύνονται για τις διεφθαρμένες αρχές. Τα άτομα με αναπηρία αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους και η ελληνική κοινωνία το γνωρίζει πολύ καλά αυτό».

Ο κ. Βαρδακαστάνης βασίζει την άποψή του στην έρευνα που διεξήχθη μετά από παραγγελία της Ε.Σ.Α.μεΑ. τον Νοέμβριο του 2013, με τηλεφωνικές συνεντεύξεις με πάνω από 4.000 ανθρώπους: σχεδόν το 80% του δείγματος βλέπει διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με αναπηρία, 60% επιδείνωση της ζωής τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, περίπου το 90% των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι το κράτος θα πρέπει να επιχορηγεί τα πρόσθετα έξοδα που επιβάλλονται στις οικογένειες που έχουν μέλη με αναπηρία και δεν θα πρέπει να μειώσει τις συντάξεις αναπηρίας, καθώς και η εμπιστοσύνη στο κίνημα των ατόμων με αναπηρία είναι πολύ υψηλότερη σε σχέση με άλλους αντιπροσωπευτικούς φορείς ή δημόσιους οργανισμούς.

Μικρότερο αντίκτυπο στον διεθνή Τύπο είχε τα τελευταία χρόνια η σοβαρή επιδείνωση του ελληνικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, ως αποτέλεσμα των περικοπών. Άρθρο στο περιοδικό Lancet το 2014 που αναφέρεται στα πρώτα χρόνια της κρίσης περιέγραφε με λεπτομέρειες τα μέτρα λιτότητας (μείωση κατά 26% μεταξύ 2009 και 2011 στις δαπάνες για τα δημόσια νοσοκομεία, μείωση κατά το ήμισυ στις φαρμακευτικές και στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας) και τις επιπτώσεις τους στην η κατάσταση της υγείας του πληθυσμού (επανεμφάνιση της ελονοσίας, διψήφιες αυξήσεις στις αυτοκτονίες, 43% αύξηση της παιδικής θνησιμότητας), έλαβε κριτική ότι στέκεται «αρνητικά» απέναντι στις «διαρθρωτικές» μεταρρυθμίσεις» στην υγεία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στοιχεία που αναφέρθηκαν το 2015 από τον Τύπο και από μια εκστρατεία crowdfunding για το ελληνικό σύστημα υγείας που ξεκίνησε στην Ιρλανδία (όπως γίνεται για μια φυσική καταστροφή ή μια κατάσταση ενδημικής φτώχειας) δεν είναι πιο ενθαρρυντικά: το 40% των παθολόγων γιατρών έχει μεταναστεύσει, οι εφημερίες είναι ατελείωτες, πληρωμές αναστέλλονται, έχουν χαθεί κύκλοι εμβολιασμού και συχνά παρατηρούνται ελλείψεις σε βασικά φάρμακα. Την κατάσταση περιγράφει ο κ. Βαρδακαστάνης: «Όλο και περισσότεροι άνθρωποι με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις υποφέρουν από τη φτώχεια, ενώ πρέπει να πληρώσουν ακόμη περισσότερα για τα ιατρικά τους έξοδα λόγω των προβλημάτων υγείας τους. Πολλοί άνεργοι δεν έχουν καμία ασφάλιση και δεν είναι σε θέση να πληρώσουν για τα φάρμακά τους. Παρά το ότι υπάρχει ένας νόμος που τονίζει ότι οι χρόνια πάσχοντες θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνουν τα φάρμακά τους δωρεάν, πολλά νοσοκομεία δεν μπορούν να τους τα παρέχουν λόγω των περικοπών στους προϋπολογισμούς τους. ξέρουμε ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν σταματήσει τη λήψη των φαρμάκων τους, ασθενείς με καρκίνο, νεφροπαθείς κλπ. και συνεχίζουμε τον αγώνα γι 'αυτούς. Ακόμα και αν κάποιος είναι σε θέση να πληρώσει για τα φάρμακά και τους λογαριασμούς εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τη γραφειοκρατία, την έλλειψη γιατρών, τις ατελείωτες ουρές και τις καθυστερήσεις».

Αγώνας για τα δικαιώματα

Ο κ. Βαρδακαστάνης συνδέει με κατηγορηματικό τρόπο τις συνθήκες διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία και το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως περιγράφονται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, η οποία υπογράφηκε από την Ελλάδα και την συντριπτική πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ, στις αρχές της οποίας συμπεριλαμβάνονται η αποϊδρυματοποίηση και η εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς: «Οι εργασίες για τις διατάξεις εφαρμογής της έχουν σταματήσει σε χώρες όπως η Ελλάδα, που επιδιώκουν να μειώσουν τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού». Μπροστά σε μια κατάσταση όπου τα δικαιώματα εισέρχονται μονίμως στη μέγγενη των δημοσιονομικών μεγεθών, δεν είναι περίεργο το επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα λόγια του κ. Βαρδακαστάνη για ασταμάτητο αγώνα και πάλη: «Είναι δύσκολο να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα, αλλά δεν θα δεχθούμε ποτέ να γυρίσουν τα άτομα με αναπηρία πίσω στα ιδρύματα. Θα αγωνιστούμε για να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα, ακόμη και σε περίοδο κρίσης». Και τα όνειρα για τα οποία αγωνίζονται είναι «η προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, η κοινωνική ένταξη, οι αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, η κοινωνική προστασία, η κατάργηση όλων των αδικιών και των μορφών διάκρισης εις βάρος των ατόμων με αναπηρία, είναι τα αναντίρρητα ανθρώπινα δικαιώματα για τα οποία αγωνιζόμαστε και θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε τα επόμενα χρόνια... Παλεύουμε για την εκπαίδευση, για την ευημερία, το εισόδημα, τις παροχές, τις συντάξεις, την υγειονομική κάλυψη και φροντίδα».

Το 2016 ξεκίνησε με πολλούς άγνωστους παράγοντες: ενώ ο Αλέξης Τσίπρας, στο Πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του, την αποκάλεσε «χρονιά που θα σηματοδοτήσει την οριστική έξοδο από την οικονομική κρίση και, ταυτόχρονα, το τέλος της επιτήρησης και της επανάκτησης της εθνικής μας κυριαρχίας», συνεχίζουν οι ισχυρές πιέσεις για περαιτέρω περικοπές στις συντάξεις μέσω του 3ου μνημονίου (που υπεγράφη τον Αύγουστο του 2015 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ελληνικής κυβέρνησης) υπάρχουν πιέσεις για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στις κοινωνικές δαπάνες, με την εισαγωγή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος -. η Ελλάδα είναι με την Ιταλία οι μόνες χώρες της ΕΕ στις οποίες δεν έχει ακόμη προβλεφθεί - πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από περικοπές στο 0,5% του ΑΕΠ από άλλους τομείς του κράτους πρόνοιας. Η Βουλή των Ελλήνων συζητά μέτρα για την κοινωνική φροντίδα και την κάλυψη υγείας για τους ανασφάλιστους και τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που ο κ. Βαρδακαστάνης θεωρεί ότι οδεύουν «προς τη σωστή κατεύθυνση», αλλά θα πρέπει να συμπληρωθούν από μια γραμματεία για την αναπηρία (ήδη έχει συζητηθεί με τον κ. Τσίπρα κατά τη συνεδρίαση της 3ης Δεκέμβρη) και ενός εθνικού προγράμματος δημόσιων πολιτικών για την αναπηρία, - «είναι ό μόνος τρόπος να διασφαλιστεί η επιβίωση των ατόμων με αναπηρία στην κρίση».

Στην ομιλία του στις 8 Ιουλίου 2015 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο κ. Τσίπρας δήλωσε ότι η Ελλάδα «έχει μετατραπεί σε ένα πειραματικό εργαστήριο λιτότητας τα τελευταία 5 χρόνια», απηχώντας τις δηλώσεις άλλων μελών του ΣΥΡΙΖΑ, του πλειοψηφικού κόμματος της κυβέρνησης για την Ελλάδα ως «πειραματόζωο» για το μέλλον της Ευρώπης, ένας ρόλος που μπορεί να ισχύσει και για τις πολιτικές που αφορούν στην αναπηρία. Ο κ. Βαρδακαστάνης, αναλογιζόμενος τις διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες που πραγματοποιήθηκαν από την Ε.Σ.Α.μεΑ. τα τελευταία πέντε χρόνια, είναι διατεθειμένος να συνεχίσει: «Το αναπηρικό κίνημα στην Ελλάδα δεν τα παράτησε ποτέ και δεν παραδόθηκε. Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν το μέλλον, όπως όλοι : σε περιόδους κρίσης, θα πρέπει να σιγουρέψουμε κανείς να μην μείνει πίσω».