Στη Γενεύη για τα δικαιώματα 80 εκ. ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία

Στο πλαίσιο της διαδικασίας του εποικοδομητικού διαλόγου («constructive dialogue») μεταξύ της Επιτροπής του ΟΗΕ για τη Σύμβαση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και της ΕΕ για τη Σύμβαση και την εφαρμογή της στην Ευρώπη, ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ και του EDF Ιωάννης Βαρδακαστάνης μίλησε ως κεντρικός ομιλητής σε παράλληλη εκδήλωση που διοργάνωσε το EDF και τα μέλη του, στη Γενεύη. Παρουσιάστηκε με αυτό τον τρόπο στα μέλη της επιτροπής του ΟΗΕ η οπτική των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία, επιμένοντας στις ιδιαίτερα προβληματικές για τα άτομα με αναπηρία περιφέρειες της Ευρώπης.

Ο κ. Βαρδακαστάνης επέμεινε ιδιαίτερα στον πολύ μικρό ρόλο που δίνει στις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία η ΕΕ, αναφορικά με θέματα που τους αφορούν άμεσα, στις σημαντικές ανησυχίες του ευρωπαϊκού αναπηρικού κινήματος για την κρίση και τον αντίκτυπό της στις ζωές των 80 εκ. ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία, στα εμπόδια που θέτει η ίδια η ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα στην απόλαυση με ίσο τρόπο των δικαιωμάτων της Ευρώπης από τα άτομα με αναπηρία κλπ.

Ολόκληρη η ομιλία του κ. Βαρδακαστάνη παρακάτω. Παρακολουθήστε ζωντανά τις διαδικασίες του διαλόγου μέσω twitter με το hashtag #crpd14  και μέσω του www.treatybodywebcast.org Περισσότερες πληροφορίες http://is.gd/fvSJGx 

"Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία (EDF) είναι μια οργάνωση - ομπρέλα που αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των 80 εκ. Ευρωπαίων πολιτών με αναπηρία. Το EDF διαθέτει πάνω από 130 οργανώσεις - μέλη, τόσο σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και πολλές από αυτές τις οργανώσεις βρίσκονται σήμερα εδώ μαζί μας.

Το EDF υποστηρίζει τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, Συμβουλίου της Ευρώπης και Ηνωμένων Εθνών. Είναι επίσης μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης για την Αναπηρία (IDA), την οποία ευχαριστούμε για την υποστήριξη που μας παρέχει κατά τη διάρκεια ολόκληρης της διαδικασίας επανεξέτασης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσης της διοργάνωσης αυτού του side event.

Εισαγωγικά θα ήθελα να επισημάνω τις σημαντικές ανησυχίες του ευρωπαϊκού αναπηρικού κινήματος:
Αρχικά, η ΕΕ δεν διαθέτει συγκεκριμένη στρατηγική με στόχο τη συνολική εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα άτομα με αναπηρία από όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, και δεν υπάρχει στον ορίζοντα ούτε σχέδιο για να αναπτύξει μια στρατηγική για την εφαρμογή αυτής της Σύμβασης.

Η υφιστάμενη Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αναπηρία 2010-2020 εντοπίζει οκτώ τομείς που σχετίζονται με την άρση των εμποδίων για την άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, ως εκ τούτου, δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την εφαρμογή της Σύμβασης.

Ο αντίκτυπός της είναι επίσης περιορισμένος. Επηρεάζει κυρίως το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν διαθέτει προϋπολογισμό για την εφαρμογή της, ούτε μηχανισμό παρακολούθησης για τη μέτρηση των αποτελεσμάτων που επιφέρει. Ούτε καν επιχειρεί να καλύψει το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί σε μια ενδιάμεση αναθεώρηση της στρατηγικής για την αναπηρία και σε μια διαδικασία για την ανάπτυξη μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Ωστόσο, καταλαβαίνουμε τώρα ότι αυτό δεν θα συμβεί. Είναι σημαντικό η ΕΕ να διαθέτει μια στρατηγική για την εφαρμογή της Σύμβασης.

Δεύτερον, η ΕΕ δεν έχει μέχρι στιγμής προβεί σε αναθεώρηση των υφιστάμενων νόμων και των πολιτικών της. Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης του αντίκτυπου που έχουν ως στόχο να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση της νέας νομοθεσίας και πολιτικής της ΕΕ με τη Σύμβαση δεν είναι ισχυρές. Περιέχουν μόλις μια γενική ερώτηση σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

Τρίτον, πράγματι υπάρχει διαβούλευση των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα για τις πολιτικές για την αναπηρία.

Ωστόσο, η συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία παραμένει κατά περίπτωση στα θεσμικά όργανα της ΕΕ (για παράδειγμα, δεν κλήθηκαν στις συζητήσεις για τη Σύμβαση που διεξήγαγε το Συμβούλιο της ΕΕ και δεν υπάρχει προγραμματισμένος ρόλος για αυτές στην ομάδα Εργασίας για την εφαρμογή της Σύμβασης στο νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο).

Η συνάδελφός μου Maureen Piggot από την Inclusion Europe θα επεξεργαστεί αργότερα αναλυτικά αυτό το σημαντικό ζήτημα.

Τέταρτον θα ήθελα να επισημάνω τις σοβαρές ανησυχίες μας σχετικά με την ανάγκη για αποτελεσματικούς και επαρκείς πόρους και μηχανισμούς εφαρμογής και παρακολούθησης της Σύμβασης.

Το 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ένα βήμα πίσω, με τη μετακίνηση του Γραφείου για τη Σύμβαση («focal point») από την Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης στη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης.

Η κίνηση αυτή δίνει το λάθος μήνυμα ότι τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία θεωρούνται από την ΕΕ ότι αφορούν στην απασχόληση και μόνο.

Με αυτή την οπισθοδρομική κίνηση, η Επιτροπή δημιούργησε ένα διαχωρισμό εντός των δικών της δομών, για το πώς οι διάφορες μορφές των διακρίσεων που προστατεύονται σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες, αναλαμβάνονται. Τα δικαιώματα των γυναικών, των φυλετικών, εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, των ηλικιωμένων και των LGBT τα χειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης, ενώ τα θέματα που απασχολούν τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται υπό τη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης.

Επιπλέον, η Μονάδα για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία είναι μια κάθετη μονάδα στους κόλπους της Επιτροπής και δεν διαθέτει το συντονιστικό ρόλο που είναι απαραίτητο να υπάρχει για μια οριζόντια εποπτεία της εφαρμογής της Σύμβασης.

Η επέκταση του ρόλου της ΕΕ μετά τη σύναψη της Σύμβασης, δεν έχει συνοδευτεί και με την επέκταση της Μονάδας.

Ως εκ τούτου, αφενός το Γραφείο της Σύμβασης («focal point») που έχει συσταθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει οργανωθεί ούτε διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για να διαδραματίσει το ρόλο που πρέπει, αφετέρου το Γραφείο αυτό δεν έχει συσταθεί στα υπόλοιπα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Δεν υπάρχει οργανωμένος μηχανισμός συντονισμού μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οφείλει να συσταθεί, με τη συμμετοχή και τη συστηματική διαβούλευση με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία.

Προτείνουμε επίσης στην Επιτροπή του ΟΗΕ να αμφισβητήσει την ΕΕ αναφορικά με την ανεξαρτησία του πλαισίου παρακολούθησης. Θα θέλαμε να δούμε τη σύνθεση και τη λειτουργία του τρέχοντος πλαισίου παρακολούθησης να αναθεωρείται ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης ανεξαρτησία του, σύμφωνα με τη Σύμβαση και τις αρχές του Παρισιού. Οι αρμοδιότητες για την εφαρμογή και την ανεξάρτητη παρακολούθηση υποχρεωτικά δεν γίνεται να είναι στην ίδια υπηρεσία, και είναι απαραίτητο η υπηρεσία εφαρμογής να διαθέτει τους πόρους για να παράγει αποτελέσματα μόνη της.

Πέμπτο σημείο, η ελεύθερη κυκλοφορία (freedom of movement) αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα την ΕΕ κάθε ευρωπαίου πολίτη να εργάζεται, να σπουδάζει και να ζει σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, να λαμβάνει υγειονομική περίθαλψη, να μπορεί να ξεκινήσει μια επιχείρηση και να ψηφίσει για τις ευρωπαϊκές και δημοτικές εκλογές, ενώ κατοικεί σε άλλο κράτος μέλος.

Ωστόσο, αυτό δεν είναι μια πραγματικότητα για όλα τα άτομα με αναπηρία, δεδομένου ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια στην πράξη να επωφεληθούν από αυτά τα δικαιώματα και δεν μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της ΕΕ.

Δεν υπάρχει συντονισμός των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ για να εξασφαλισθεί η δυνατότητα μεταφοράς των παροχών κοινωνικής ασφάλισης για τους εργαζομένους με αναπηρία και για τη βραχυπρόθεσμη παραμονή σε άλλα κράτη μέλη για τους μαθητές ή ασκούμενους.

Αυτό επηρεάζει, μεταξύ άλλων, τα πρόσωπα που κάνουν χρήση της διερμηνείας της νοηματικής γλώσσας, της ομιλία με κείμενο υποστήριξης ή που χρησιμοποιούν προσωπικούς βοηθούς. Οι συνάδελφοί μου από το ENIL και την EUD θα αναφερθούν λεπτομερώς σε αυτά τα θέματα.

Η ΕΕ υιοθέτησε τη νομοθεσία για τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη, όμως τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν εμπόδια κατά την αναζήτηση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στα κράτη μέλη της ΕΕ εκτός από το δικό τους.

Τα άτομα με αναπηρία παρεμποδίζονται επίσης στην ελεύθερη μετακίνησή τους από διακρίσεις σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η κοινωνική προστασία, οι μεταφορές, η στέγαση, η ασφάλιση. Η ΕΕ πρέπει να επεκτείνει τη νομοθεσία ίσης μεταχείρισης και την προστασία των ατόμων με αναπηρία της κατά των διακρίσεων και εκτός της αγοράς εργασίας. Πολλά κράτη μέλη της ΕΕ προστατεύουν ήδη τα άτομα με αναπηρία από τις διακρίσεις και σε άλλους τομείς εκτός της απασχόλησης.

Παράλληλα, το ευρωπαϊκό αναπηρικό κίνημα περιμένει να δει την δημοσίευση και να κληθεί να γνωμοδοτήσει σχετικά με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Προσβασιμότητα που αναμένεται να καταστήσει ένα ευρύ φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών προσβάσιμα στην εσωτερική αγορά της ΕΕ και με αυτόν τον τρόπο, να διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία εντός ΕΕ.

Συνοψίζοντας, όλα τα κεφάλαια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των διαρθρωτικών ταμείων και των ταμείων εξωτερικής δράσης της ΕΕ πρέπει να αποδοθούν για την προώθηση της εφαρμογή της Σύμβασης στα κράτη μέλη και σε τρίτες χώρες.

Στο παρελθόν αλλά ακόμη και σήμερα, τα χρήματα της ΕΕ χρησιμοποιούνταν για να χρηματοδοτούν για παράδειγμα την ανακαίνιση ή κατασκευή ξεχωριστών σχολείων και οικοτροφείων. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί ξανά και όπως απάντησε η Ευρωπαϊκή Ένωση στον κατάλογο των θεμάτων, όλες οι πληρωμές που εκδίδονται κατά παράβαση της Σύμβασης θα πρέπει να ανασταλούν, να ανακληθούν και να ανακτηθούν οι πληρωμές.

Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής αποφάσισε μετά από διερεύνηση της χρήσης των κεφαλαίων πως η Επιτροπή θα πρέπει να κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσει το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και μέσω των χρημάτων που δαπανώνται. Το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν είναι άμεσα υπεύθυνη για τη διαχείριση των κονδυλίων δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται ως λόγος για να μην ενεργεί μπροστά στον κίνδυνο παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Οι Οργανώσεις ENIL, ENUSP και IDDC / ΜΟΕ έχουν διεξάγει εκτεταμένη έρευνα όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ στο εσωτερικό και εκτός της ΕΕ και θα αναφερθούν λεπτομερώς σε αυτό.

Εν κατακλείδι, ζητάμε από την ΕΕ να είναι και πάλι ο ηγέτης και να δώσει το παράδειγμα, όπως έπραξε με την υπογραφή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών, στη διασφάλιση μιας εναρμονισμένης εφαρμογής της Σύμβασης σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και εντός των θεσμικών οργάνων της και στη χάραξη πολιτικών διεργασιών.

Όπως είδαμε, το σχέδιο της ΕΕ βρίσκεται υπό απειλή, με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κοινωνική δικαιοσύνη να οπισθοδρομούν. Πολλά άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν τη φτώχεια λόγω των μέτρων λιτότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι μόνο μια ευρωπαϊκή οικονομία και μια εσωτερική αγορά, αλλά όπως και το άρθρο 2 της Συνθήκης αναφέρει : «Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτών πρέπει να τεθεί σε ισχύ και η εφαρμογή της Σύμβασης θα πρέπει να είναι στις προτεραιότητες της ΕΕ τα επόμενα χρόνια".