Κατηγορία: Υπ. Παιδείας

Αθήνα: 01/08/2013

ΠΡΟΣ:
κ. Κ. Αρβανιτόπουλο, Υπουργό Παιδείας

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
Πίνακας Αποδεκτών

""Άτομα με αναπηρία και τριτοβάθμια εκπαίδευση" "

Κύριε Υπουργέ,

Η Ε.Σ.ΑμεΑ με το παρόν έγγραφό της θέτει το πλαίσιο των διαχρονικών αιτημάτων της για την ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Για την κατανόηση από μέρους σας των αιτημάτων και στοχευμένων προτάσεων μας παραθέτουμε τα κυριότερα χαρακτηριστικά του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για τα άτομα με αναπηρία ως σπουδαστών/φοιτητών ή εργαζομένων και μελών ΔΕΠ.

Mία από τις σοβαρότερες παθογένειες του συστήματος της ανώτατης παιδείας στη χώρα μας είναι η διαχρονική έλλειψη μέτρων και πολιτικών για την απρόσκοπτη και ανεμπόδιστη ένταξη των ατόμων με αναπηρία στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Η απουσία μέτρων για την φυσική και ηλεκτρονική προσβασιμότητα των ΑΕΙ και ΤΕΙ αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες για τους οποίους τα άτομα με αναπηρία εμποδίζονται να φοιτήσουν στα τμήματα των ΑΕΙ και ΤΕΙ ή να εργαστούν ως μέλη των ΔΕΠ ή σε διοικητικές θέσεις κ.λπ. Σε παρελθούσες προσπάθειες όλων ανεξαιρέτως των ηγεσιών του Υπουργείου Παιδείας για τη ριζική ανατροπή του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν υπήρξαν ποτέ στοχευμένα μέτρα για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία σε αυτό το σύστημα.

Η διαχρονική έλλειψη έστω και στοιχειώδους αναφοράς στα σοβαρά και επείγοντα θέματα των ατόμων με αναπηρία θεωρείται αδικαιολόγητη εάν αναλογιστούμε ότι τα ακανθώδη αυτά θέματα έχουν τεθεί προς συζήτηση στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου και στην Ακαδημαϊκή κοινότητα, ενώ η Ε.Σ.Α.μεΑ. έχει καταθέσει επανειλημμένως και εγγράφως εμπεριστατωμένες προτάσεις για την αντιμετώπισή τους

Το ζήτημα είναι άκρως σοβαρό, εάν λάβουμε υπόψη μας ότι η χώρα μας υπέγραψε τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το προαιρετικό πρωτόκολλό αυτής, και η ανωτέρω Σύμβαση κυρώθηκε από την Βουλή των Ελλήνων με το ν. 4074/2012.

Στο άρθρο 24 αυτής της Σύμβασης αναφέρεται: «Άρθρο 24 - Εκπαίδευση

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες στην εκπαίδευση. Με σκοπό την άσκηση του δικαιώματος αυτού, χωρίς διακρίσεις και βάσει των ίσων ευκαιριών, τα Συμβαλλόμενα Κράτη διασφαλίζουν ένα εκπαιδευτικό σύστημα ένταξης, σε όλα τα επίπεδα και δια βίου μάθηση …………»

Στην παράγραφο 5 του ιδίου άρθρου υπάρχει σαφής αναφορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ως εξής:

5. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση στη γενική τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση, στην εκπαίδευση ενηλίκων και στη δια βίου μάθηση, χωρίς διακρίσεις και σε ίση βάση με τους άλλους. Για το λόγο αυτό, τα Συμβαλλόμενα Κράτη διασφαλίζουν ότι παρέχεται εύλογη προσαρμογή στα άτομα με αναπηρίες.»

Το άρθρο 24 της Διεθνούς Σύμβασης και η παρ. 6 του άρθρου 21 του Συντάγματος σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 4 (αναλογική ισότητα ) και την παρ. 2 του άρθρου 116 επιτρέπει στο νομοθέτη να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία ή τη διευκόλυνση των ατόμων με αναπηρία.

Επιπρόσθετα το αναπτυξιακό πρότυπο που οραματίζεται η Κυβέρνηση υπό τις παρούσες κρίσιμες οικονομικές συνθήκες θα είναι ανεπαρκές, εάν δεν συμπεριληφθούν σε αυτό εκείνα τα θεσμικά μέτρα και οι πολιτικές που θα οδηγήσουν στην ισότιμη ένταξη των ατόμων με αναπηρία στο σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κανένας τομέας της ελληνικής κοινωνίας, πόσο μάλλον ο εκπαιδευτικός, δεν θα φανεί αντάξιος στις μεγάλες αλλαγές και προκλήσεις εάν δεν ανταποκριθεί στις ανάγκες όλων ανεξαιρέτως των πολιτών σε όποια κοινωνική ομάδα και εάν ανήκουν.

Πως, με ποια μέτρα και πολιτικές, ποιες δράσεις και ποιες οικονομικές πολιτικές θα γκρεμιστούν τα ανυπέρβλητα εμπόδια που υψώνονται στα άτομα με αναπηρία για την φοίτησή τους και την απασχόλησή τους στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, και με ποια μέτρα θα ξεπεραστούν αναχρονιστικές αντιλήψεις για την αναπηρία, που κυριαρχούν σε ένα μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας, και κατά καιρούς τις έχει ενστερνιστεί και το Υπουργείο Παιδείας;

Η Ε.Σ.ΑμεΑ. προτείνει τις ακόλουθες; συγκεκριμένες δράσεις:

1.Θεσμική συμμετοχή της Ε.Σ.ΑμεΑ. σε όλες τις Επιτροπές και τα Συμβούλια των ΤΕΙ και ΑΕΙ που χαράζουν και εφαρμόζουν μέτρα και πολιτικές για τα άτομα με αναπηρία

Θεωρούμε ότι σε όλες τις Επιτροπές και τα Συμβούλια που προβλέπονται ή θα προβλεφθούν με νέο θεσμικό πλαίσιο θα πρέπει να οριστεί θεσμική συμμετοχή της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία.

2.Χρηματοδότηση των ΤΕΙ και ΑΕΙ για δράσεις που αφορούν στην προσβασιμότητα των δομών (φυσικού και ηλεκτρονικού περιβάλλοντος) τη διασφάλιση των σπουδών τους κ.λπ.

Η Ε.Σ.ΑμεΑ. έχει ήδη προτείνει την ένταξη ειδικού κωδικού στον ετήσιο οικονομικό προϋπολογισμό κάθε ΑΕΙ και ΤΕΙ για τη χρηματοδότηση μέτρων και δράσεων που θα αποσκοπούν στην ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία σε όλους τους χώρους και τις υπηρεσίες τους.

3.Υιοθέτηση κριτηρίων αξιολόγησης των δομών για τα άτομα με αναπηρία στην Γ/Βάθμια Εκπαίδευση.

Η υιοθέτηση συγκεκριμένων κριτηρίων και δεικτών αξιολόγησης, ως προς την ποιότητα πρόσβασης των φοιτητών με αναπηρία αλλά και των ΔΕΠ και του λοιπού προσωπικού με αναπηρία, απαιτεί την πρόβλεψη σχετικής θεσμικής διάταξης, με την οποία θα καθορίζονται συγκεκριμένα κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης, ως προς την ποιότητα πρόσβασης φοιτητών ή σπουδαστών και μελών ΔΕΠ και λοιπού προσωπικού με αναπηρία στις κτιριακές υλικοτεχνικές υποδομές, διαδικτυακούς τόπους, νέες τεχνολογίες, υπηρεσίες και γενικά όλους τους τομείς και δραστηριότητες της ακαδημαϊκής ζωής.

Για την εφαρμογή των κριτηρίων αξιολόγησης απαιτείται η υποχρεωτική συμμετοχή ενός εμπειρογνώμονα σε θέματα προσβασιμότητας ατόμων με αναπηρία στην κτιριακή και υλικοτεχνική υποδομή, διαδικτυακούς τόπους, νέες τεχνολογίες κ.λ.π.

4. Προσβασιμότητα των προσφερόμενων υποδομών και υπηρεσιών του στα άτομα με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης και της ηλεκτρονικής.

Σημείο κλειδί για τη διασφάλιση της ισότιμης ένταξης των ατόμων με αναπηρία -με όποια ιδιότητα και εάν έχουν (φοιτητές, εργαζόμενοι κ.λπ)- στο σύστημα της Γ/Βάθμιας Εκπαίδευσης, αποτελεί η προσβασιμότητα των προσφερόμενων υποδομών και υπηρεσιών του στα άτομα με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης και της ηλεκτρονικής. Αναντίρρητο είναι το γεγονός ότι πολλά τμήματα των ΑΕΙ και ΤΕΙ είναι απροσπέλαστα στα άτομα με αναπηρία.

Θεωρούμε χρήσιμο να τονίσουμε την αμφίδρομη σχέση μεταξύ του αποκλεισμού των ατόμων με αναπηρία από το εκπαιδευτικό σύστημα και του διαρκή αποκλεισμού τους από όλες τις μορφές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.

Τα άτομα με αναπηρία, ως ευάλωτη ομάδα πληθυσμού, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν αποκλεισμό από όλα τα στάδια της εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, τα άτομα με αναπηρία βιώνουν τον αποκλεισμό με διάφορες μορφές όπως :

α) αποστέρηση του δικαιώματος εισαγωγής τους στο εκπαιδευτικό σύστημα (όπως τα άτομα με βαριές αναπηρίες),

β) αναγκαστική έξοδος προκαλούμενη από τις ίδιες τις ισχύουσες εκπαιδευτικές πρακτικές (π.χ. λόγω έλλειψης προσαρμοσμένου εκπαιδευτικού υλικού),

γ) αποδέκτες μιας υποδεέστερης και υποβαθμισμένης εκπαίδευσης σε σχέση με τους άλλους μαθητές / φοιτητές.

Προφανές είναι ότι τα άτομα με αναπηρία με οποιαδήποτε μορφή και εάν έχουν αποκλεισθεί από την εκπαίδευση διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αποκλεισθούν στη συνέχεια από την αγορά εργασίας και την κοινωνική ζωή.

5.Σύγχρονη πολιτική ένταξης των φοιτητών με αναπηρία στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα

Στο πλαίσιο της χάραξης μια νέας σύγχρονης πολιτικής για την αναπηρία θα πρέπει να προβλεφθούν μέτρα που θα εγγυηθούν ένα νέο τρόπο εισαγωγής των ατόμων με αναπηρία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αποσυνδεδεμένο από την απαρχαιωμένη και πατερναλιστική αντίληψη για την αναπηρία, στην οποία δυστυχώς στηρίζεται το ισχύον σύστημα.

Μια συνολική πολιτική ένταξης των φοιτητών με αναπηρία στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα προϋποθέτει:

την κατάργηση όλων των διακρίσεων που πηγάζουν από ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον μη προσπελάσιμο σε όλες τις κατηγορίες αναπηρίας (όπως κινητικές, αισθητηριακές),
το συντονισμό μεταξύ όλων των υπηρεσιών υποστήριξης του φοιτητή με αναπηρία,
τη συνεχιζόμενη υποστήριξη καθ’ όλη τη διάρκεια της φοιτητικής ζωής,
την ενημέρωση του φοιτητή με αναπηρία για τα δικαιώματά του και για τις υπάρχουσες μορφές υποστήριξης,
τη δυνατότητα το κάθε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα να είναι υπεύθυνο για τους φοιτητές του με αναπηρία υιοθετώντας διαφορετικά μέτρα ανάλογα με την κατάσταση του κάθε φοιτητή,
την επιμόρφωση του διδακτικού και μη διδακτικού προσωπικού σε θέματα αναπηρίας,
τη συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία στον καθορισμό των μέτρων πολιτικής ένταξης για τους φοιτητές με αναπηρία,
τη σύνδεση των παρεμβάσεων με αντίστοιχους πόρους από τον κρατικό προϋπολογισμό.

6.Μέτρα υποστήριξης και στις τρεις φάσεις της ακαδημαϊκής πορείας του φοιτητή.

Στο στάδιο της μετάβασης από τη Δευτεροβάθμια στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση πρέπει να ληφθούν μέτρα όπως:
- Η παροχή ενημέρωσης όσον αφορά περιεχόμενο μαθημάτων, απαιτούμενο επίπεδο, κλπ.,
- Η διαθεσιμότητα υπηρεσιών προσανατολισμού, που συνεπικουρούν στην επεξεργασία προσωπικών σχεδίων,
- Η έγκαιρη γνώση του αριθμού των φοιτητών και των ιδιαίτερων αναγκών τους για τη διευκόλυνση της οργάνωσης της απαιτούμενης υποστήριξης.

Κατά τη διάρκεια των σπουδών προτείνεται η λήψη συγκεκριμένων υποστηρικτικών μέτρων, όπως:
- Η σύσταση υπηρεσίας υποδοχής, Ενημέρωσης και υποστήριξης των φοιτητών με αναπηρία,
- Η διασφάλιση της προσβασιμότητας όχι μόνο για τους φοιτητές με κινητική αναπηρία (όπως συνηθίζεται) αλλά για όλες τις κατηγορίες αναπηρίας. Το θέμα της προσβασιμότητας αφορά όχι μόνο τους χώρους φοίτησης (αμφιθέατρα, εργαστήρια, βιβλιοθήκες, κλπ.) αλλά όλους τους χώρους όπου συχνάζουν φοιτητές (φοιτητικές εστίες, φοιτητικές λέσχες σίτισης, κλπ.).
- Η παροχή τεχνικού εξοπλισμού (π.χ. ηλεκτρονικοί υπολογιστές με προσβάσιμο λογισμικό ανάλογα με την κατηγορία αναπηρίας),
- Καθιέρωση παροχής «ζωντανής» βοήθειας και ενδιαμέσων (συνοδών, αναγνωστών, επαγγελματιών διερμηνέων της νοηματικής γλώσσας κ.λπ.) προκειμένου να διευκολύνουν την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία σε όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
- Η διασφάλιση της προσβασιμότητας για όλες τις κατηγορίες αναπηρίας των διαδικτυακών τόπων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων,
- Η επεξεργασία προσαρμοσμένων παιδαγωγικών μέσων όπως η ηχογράφηση των εγχειριδίων και των σημειώσεων για τους φοιτητές με προβλήματα όρασης.
- Η θέσπιση ατομικής βοήθειας είτε με τη μορφή προσωπικού συνοδού για κάποιες βαριές αναπηρίες, είτε με τη μορφή νοηματικής διερμηνείας για τα άτομα με κώφωση, είτε με τη μορφή αναγνώστη για τα άτομα με τύφλωση,
- Η προσαρμογή του τρόπου εξέτασης με δυνατότητα παράτασης του εξεταστικού χρόνου, αντικατάστασης μίας γραπτής εξέτασης με μία προφορική ή το αντίθετο, προσαρμογής των θεμάτων των εξετάσεων στις ανάγκες του φοιτητή (μεγέθυνση γραμμάτων, εκτύπωση σε γραφή braille, κλπ.)
- Ενιαίος τρόπος εξέτασης για όλους τους φοιτητές ανεξαρτήτως αναπηρίας δηλ. εξέταση στην ίδια ύλη ανεξαρτήτως τρόπου εξέτασης γραπτού ή προφορικού.
Στο στάδιο της Μετάβασης από την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Αγορά Εργασίας
- Παροχή πληροφοριών για την επαγγελματική σταδιοδρομία τους λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες που προκύπτουν από την αναπηρίας τους μέσω κατάλληλων υπηρεσιών.
- Ανάπτυξη Προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης από τα Ανώτατα και Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και διασύνδεσή τους με τις τοπικές κοινωνίες.

Το συσσωρευμένο έλλειμμα που παρατηρείται στο εκπαιδευτικό επίπεδο των ατόμων με αναπηρία έχει αναδειχθεί από διάφορες μελέτες. Η αναγκαιότητα συμπερίληψης στοχευμένων δράσεων (εθνικών, περιφερειακών, τοπικών) δια βίου μάθησης για τα άτομα με αναπηρία στο Εθνικό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης, προκύπτει από τα εξής στοιχεία:

α) τα άτομα με αναπηρία έχουν αναλογικά πολύ μικρότερη συμμετοχή σε προγράμματα Δια Βίου Μάθησης σε σχέση με το γενικό πληθυσμό,

β) βασικό χαρακτηριστικό της Δια Βίου Μάθησης είναι η δυνατότητα «εξατομικευμένης» προσέγγισης. Ο σχεδιασμός και η προσφορά, δηλαδή, προγραμμάτων στη βάση διάγνωσης των συγκεκριμένων αναγκών. Το στοιχείο αυτό αποκτά μεγάλη σημασία στην περίπτωση των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών αναγκών των ατόμων με αναπηρία. Ο προσδιορισμός των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών αναγκών των ατόμων με αναπηρία συχνά απαιτεί ειδική έρευνα και διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με ότι ισχύει στο γενικό πληθυσμό, καθότι η προέλευσή τους ανάγεται σε διαφορετικά αίτια.

γ) η οργάνωση ειδικών δράσεων δια βίου μάθησης αποτελεί κομβικό ζήτημα για την διατήρηση των θέσεων εργασίας των ατόμων με αναπηρία, την παραμονή αυτών στην παραγωγή με τη δυνατότητα αλλαγής σταδιοδρομίας στις περιπτώσεις που η αναπηρία εμφανιστεί ή επιδεινωθεί κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου.

7.Σχεδιασμός πολιτικών για την αναπηρία και ενίσχυση του διεθνούς χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

H Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία, υποστηρίζει ότι το κριτήριο της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να αποτελεί κριτήριο επιλογής για τη σύναψη συνεργασίας ενός ελληνικού ΑΕΙ ή/και ΤΕΙ με αντίστοιχα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού σε ότι αφορά στην ανταλλαγή φοιτητών/σπουδαστών, προκειμένου να μην αποκλείονται οι έλληνες φοιτητές και σπουδαστές με αναπηρία.

Επιπρόσθετα, αξίζει επίσης να αναφερθεί εδώ ότι η λήψη μέτρων προσβασιμότητας στα ελληνικά ΑΕΙ και ΤΕΙ, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, δύναται αφενός να μειώσει το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία που μετακινούνται στο εξωτερικό, προκειμένου να φοιτήσουν σε πλήρως προσβάσιμα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα., αλλά και να αυξήσει την είσοδο ατόμων με αναπηρία του εξωτερικού από τις γειτονικές χώρες που επίσης επιθυμούν να φοιτήσουν σε ένα προσβάσιμο πανεπιστήμιο, που οι χώρες τους δεν διαθέτουν.

Η ενίσχυση του διεθνούς χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συνδέεται άρρηκτα και αναπόσπαστα με τον καθολικό και χωρίς εκπτώσεις σχεδιασμό για τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε ότι αφορά την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία σε αυτά. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα αναζητήσουν και θα ενισχύσουν το διεθνή τους ρόλο εάν επιτευχθεί ο ανωτέρω στόχος. Και αυτό γιατί εάν δεν υλοποιηθεί αυτός ο στόχος τότε τα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας θα διεθνοποιήσουν κακές πρακτικές. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι αγνοούνται από μέρους της Ε.Σ.ΑμεΑ και του αναπηρικού κινήματος φωτεινές εξαιρέσεις στο χώρο της ανώτατης παιδείας.

Κύριε Υπουργέ,

Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία επαναφέρει πάγιο αίτημά της το οποίο έχει θέσει και στην Σύνοδο των Πρυτάνεων των ΑΕΙ, που αφορά στη συγκρότηση τριμερούς Επιτροπής μεταξύ της Συνόδου, του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και της Συνομοσπονδίας, προκειμένου να επεξεργαστούν και να καταρτίσουν από κοινού ένα συνολικό πρόγραμμα για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία: φοιτητών, εργαζόμενων, μελών ΔΕΠ στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Αυτονόητο είναι ότι η επίτευξη του στόχου «Πανεπιστήμιο για όλους», χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, απαιτεί χρόνο, πόρους και συντονισμένη προσπάθεια.

Η Ε.Σ.ΑμεΑ. αναμένει τον ορισμό συνάντησής των εκπροσώπων της με εσάς για να ξεκινήσει ουσιαστικός και γόνιμος διάλογος επί του ανωτέρω πλαισίου αιτημάτων προτάσεων μας.

Με εκτίμηση

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Ι. ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗΣ

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΧΡ. ΝΑΣΤΑΣ

Πίνακας Αποδεκτών: