Μελέτη Συμβατότητας της Ελληνικής Νομοθεσίας με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

Επιστημονική Επιμέλεια: Καθηγητής Ξ. Κοντιάδης
Βασική συγγραφική ομάδα: Μ. Μουσμούτη, Κλεοπάτρα Χριστοπούλου

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ σηματοδοτεί τη μετάβαση από την ιατρική αντίληψη της αναπηρίας στη δικαιωματική προσέγγισή της. Η Σύμβαση δεν δημιουργεί νέα δικαιώματα αλλά επαναδιατυπώνει ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα υπό την οπτική του κοινωνικού μοντέλου της αναπηρίας. Αυτή η «αλλαγή παραδείγματος» έχει σημαντικές επιπτώσεις στην έννομη τάξη. H διάσταση της αναπηρίας πρέπει πλέον να διαπνέει όλη τη νομοθεσία και ιδιαίτερα το στάδιο σχεδιασμού της νομοθεσίας, προκειμένου η τελευταία να μπορεί θεσμοθετήσει με δεσμευτικούς κανόνες ένα περιβάλλον, θεσμούς και διαδικασίες που είναι προσβάσιμα σε όλους.

Για το αναπηρικό κίνημα, το θεσμικό και νομικό πλαίσιο έχουν καθοριστική σημασία. Αρχικά, βασικός στόχος του αναπηρικού κινήματος είναι η αποκρυστάλλωση των κατακτήσεων του σε θεσμούς και νόμους, καθώς η συμπερίληψη των δικαιωμάτων σε συμβάσεις και στη νομοθεσία είναι βασική συνθήκη για την ποιότητα ζωής των ατόμων με αναπηρία. Ωστόσο, από μόνη της, μια τέτοια νομική αναγνώριση δεν είναι επαρκής.

Το επόμενο βήμα στον αγώνα για μια κοινωνία ελεύθερη από εμπόδια, είναι η εφαρμογή τής νομοθεσίας, καθότι οι νομοθετικές διατάξεις διακηρύσσουν δικαιώματα αλλά δεν τα διασφαλίζουν αυτόματα. Η ισχύς ενός νομικού κειμένου εξαρτάται τόσο από τη δύναμη των διακηρύξεών του όσο και από την εφαρμογή του, ενώ η εφαρμογή του εξαρτάται από την πολιτική πίεση την οποία το αναπηρικό κίνημα και οι κοινωνικοί σύμμαχοί του είναι σε θέση να ασκήσουν. Με δεδομένο ότι ο αγώνας για ισότητα, συμμετοχή, άρση των διακρίσεων, εμπέδωση των δικαιωμάτων είναι διαρκής, ο αγώνας του αναπηρικού κινήματος συνεχίζεται για τη διαρκή διεύρυνση των θεσμικών κατακτήσεων.

Σ' αυτές τις βάσεις δομείται το πρόγραμμα (Πράξη) «Μελέτη Συμβατότητας της Ελληνικής Νομοθεσίας με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία» που υλοποιεί η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007-2013». Το πρόγραμμα άρχισε να υλοποιείται το Σεπτέμβριο 2009 και, κατόπιν σχετικής παράτασης, ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο 2015.
Η «Μελέτη Συμβατότητας της Ελληνικής Νομοθεσίας με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία» ανατέθηκε (με τη διαδικασία διαγωνισμού) από την Ε.Σ.Α.μεΑ. στο Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή & Δημήτρη Τσάτσου (ΚΕΣΔ).

Στόχος της μελέτης ήταν η καταγραφή της υφιστάμενης νομοθετικής ύλης για την αναπηρία (μέχρι και τον Ιανουάριο του 2012), η αποτύπωση της συμβατότητας της νομοθεσίας με το γράμμα και το πνεύμα της Σύμβασης και τέλος η διατύπωση τεκμηριωμένων προτάσεων για την αναδιάρθρωση της νομοθεσίας.

Η σύνοψη της μελέτης επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων σε τρία βασικά επίπεδα:

Σε πρώτο επίπεδο, σχετικά με τη συμβατότητα της ελληνικής νομοθεσίας με το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας.
Σε δεύτερο επίπεδο, σχετικά με τη συμβατότητα της ελληνικής νομοθεσίας με τις γενικές αρχές που απορρέουν από τη Σύμβαση.
Σε τρίτο επίπεδο, σχετικά με τη συμβατότητα της νομοθεσίας που διέπει επιμέρους τομείς δημόσιας πολιτικής και βασικές τροποποιήσεις που θα πρέπει να γίνουν προκειμένου να διασφαλιστεί η αρμονία με τις διατάξεις της Σύμβασης.

Η σύνοψη της μελέτης διαρθρώνεται σε 11 Κεφάλαια:

Το Κεφάλαιο 1 περιλαμβάνει την παρουσίαση και την ανάλυση βασικών στοιχείων της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.
Το Κεφάλαιο 2 αναφέρεται στις γενικές αρχές και στα άρθρα οριζόντιας εφαρμογής.
Το Κεφάλαιο 3 αναφέρεται στις επιμέρους πτυχές του δικαιώματος στην ισότητα και ειδικότερα στο δικαίωμα στην ισότητα και στη μη διάκριση, στο δικαίωμα στην ισότητα ενώπιον του νόμου και στην ισότητα στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Το Κεφάλαιο 4 αναφέρεται στα δικαιώματα αυτονομίας και συγκεκριμένα στο δικαίωμα στην προσβασιμότητα, στο δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη στην κοινωνία, στην κινητικότητα του ατόμου και στην αποκατάσταση και επανάκτηση.
Το Κεφάλαιο 5 αναφέρεται στα άρθρα που αποτυπώνουν δικαιώματα στη ζωή, στην ελευθερία, στην ασφάλεια και στην αξιοπρέπεια καθώς και το δικαίωμα στην ασφάλεια σε καταστάσεις κινδύνου και έκτακτων ανθρωπιστικών αναγκών.
Το Κεφάλαιο 6 αναφέρεται στα κοινωνικά δικαιώματα και συγκεκριμένα το δικαίωμα στην εργασία και στην απασχόληση, στην εκπαίδευση, στην υγεία, σε ανεκτό βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία, και στο δικαίωμα για συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, την ψυχαγωγία, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό.
Το Κεφάλαιο 7 αναφέρεται στα δικαιώματα συμμετοχής και ειδικότερα στο δικαίωμα για συμμετοχή στην πολιτική και δημόσια ζωή.
Το Κεφάλαιο 8 αναφέρεται σε ατομικά δικαιώματα και συγκεκριμένα στην ελεύθερη μετακίνηση και ιθαγένεια, στην ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και στην πρόσβαση στην πληροφορία, στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής, στο σεβασμό της κατοικίας και της οικογένειας.
Το Κεφάλαιο 9 περιλαμβάνει τα δικαιώματα που αναφέρονται σε ευάλωτες ομάδες και συγκεκριμένα σε γυναίκες και παιδιά με αναπηρία.
Το Κεφάλαιο 10 αναφέρεται στις υποχρεώσεις παρακολούθησης της Σύμβασης.
Το Κεφάλαιο 11 περιλαμβάνει τα συμπεράσματα της μελέτης.

Ε.Π. «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007-2013»
Άξονες Προτεραιότητας 01, 02, 03 «Αναβάθμιση των Δημόσιων Πολιτικών μέσω του εκσυγχρονισμού του ρυθμιστικού πλαισίου και των δομών της Δημόσιας Διοίκησης» για τις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης, τις 3 Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου και τις 2 Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου με τη συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους

Η Μελέτη είναι διαθέσιμη εδώ σε πολλαπλές εναλλακτικές ψηφιακές μορφές, κατάλληλες για διάφορες κατηγορίες αναγνωστών με αναπηρία.

Η έντυπη έκδοση (μη προσβάσιμο PDF) της Μελέτης (2.59 MB)

Για να διαβάσετε ένα αρχειο PDF, θα πρέπει να έχετε Adobe Acrobar Reader εγκατεστημένο στον υπολογιστή σας.
Κατεβάστε την τελευταία έκδοση του Adobe Acrobar Reader.

Διαθέσιμες εναλλακτικές μορφές:

H Microsoft παρέχει ελεύθερο λογισμικό το οποίο επιτρέπει την προβολή αυτού του είδους αρχείων χωρίς να είναι απαραίτητη η κατοχή του πλήρες πακέτου του Word.
Κατεβάστε την τελευταία έκδοση του MS Word Viewer.

Προσβάσιμο ODT:

Σε μορφή Open Document Format (778.97 KB)

Προσβάσιμο HTML:

Σε μορφή προσβάσιμου HTML (WCAG 2.0, AAA) (250.58 KB)

Μορφή απλού κειμένου:

Σε μορφή απλού κειμένου (με τόνους) (972.13 KB)

txt

Σε μορφή απλού κειμένου (χωρίς τόνους) (972.13 KB)

Μορφή (Braille):

Σε μορφή φιλική προς εκτύπωση Braille (1.69 MB)

Τα αρχεία τύπου PEF μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε για απ' ευθείας αποστολή για εκτύπωση στον όποιο συμβατό εκτυπωτή Braille, με τη βοήθεια του εργαλείου e2u που μπορεί κανείς να κατεβάσει δωρεάν από την διεύθυνση http://code.google.com/p/e2u/. Αφού έχει εγκατασταθεί ο εκτυπωτής Braille σε έναν υπολογιστή και στη συνέχεια εγκατασταθεί η παραπάνω εφαρμογή, τότε μπορεί ο χρήστης να αποστείλει για εκτύπωση τα αρχεία PEF χωρίς καμία περαιτέρω ρύθμιση ή ειδική γνώση του Braille.