Χρειάζονται πολλά περισσότερα για να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή φτώχεια. Άρθρο Ι. Βαρδακαστάνη

Ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης, πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, του EDF και της IDA, καθώς και μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, υποστηρίζει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να κάνουν περισσότερα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών. Φέτος, η ενεργειακή φτώχεια προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία στους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ, με όλο και περισσότερους καταναλωτές να ανησυχούν ότι δεν μπορούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας τους.

Το 2020, το 8% του πληθυσμού της ΕΕ ανέφερε ότι δεν μπορούσε να κρατήσει το σπίτι του αρκετά ζεστό. Σήμερα ο αριθμός αυτός είναι πιθανό να έχει αυξηθεί, καθώς οι τιμές της ενέργειας έχουν αυξηθεί απότομα από τα μέσα του 2021. Τον Μάρτιο του 2022, ο ετήσιος πληθωρισμός της ενέργειας στην ΕΕ έφτασε στο 40,2%, με τον υψηλότερο ετήσιο ρυθμό μεταβολής των τιμών της ενέργειας να φτάνει το 99,6% και τον χαμηλότερο 0%. Οι τιμές της ενέργειας επηρεάζονται επίσης από γεωπολιτικές εντάσεις, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στην Ουκρανία και της εξάρτησης των κρατών μελών της ΕΕ από τις εισαγωγές ενέργειας.

Μια ματιά στην ενεργειακή φτώχεια

Η ενεργειακή φτώχεια προκαλείται από έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως τα χαμηλά εισοδήματα, τα κατασκευαστικά λάθος κτίρια και συσκευές και την έλλειψη πληροφοριών και πρόσβασης σε κίνητρα για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Οι υψηλότερες τιμές ενέργειας, μεταφορών και τροφίμων μαζί ασκούν επίσης μεγαλύτερη πίεση σε όλους τους καταναλωτές, αλλά ιδιαίτερα στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, όπου η ενεργειακή φτώχεια είναι υψηλότερη.

Επιπλέον, οι υψηλές τιμές της ενέργειας καθιστούν το περιβάλλον πολύ επισφαλές για τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, με κίνδυνο χρεοκοπίας, οδηγώντας σε πιθανές απώλειες θέσεων εργασίας και, κατά συνέπεια, επιδείνωση της φτώχειας.

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι όχι μόνο αντιμετωπίζουμε άνοδο των τιμών της ενέργειας, αλλά αντιμετωπίζουμε και πιο ακραίες καιρικές συνθήκες, με ψυχρότερους χειμώνες και θερμότερα καλοκαίρια που προκαλούνται από την κλιματική κρίση, πράγμα που συχνά σημαίνει ότι πρέπει να καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια για να διατηρήσουμε σπίτια με υγιή θερμοκρασία. Δεδομένων αυτών των συνθηκών, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να δράσουν και γρήγορα.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εξέδωσε γνωμοδότηση σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια που αντιμετωπίζει την κοινωνική και οικονομική προοπτική του φαινομένου. Είναι σημαντικό γιατί κάνει συστάσεις για μέτρα που πρέπει να λάβει η Ευρώπη για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Η ενεργειακή φτώχεια είναι αναμφισβήτητα ένα εγκάρσιο ζήτημα που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά με ενεργειακές πολιτικές. Οι κοινωνικές πολιτικές και τα μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη την ενεργειακή φτώχεια για να καταστήσουν την ΕΕ πιο ανθεκτική.

Πώς μπορεί η ΕΕ να δράσει όταν εκλείπουν τα συγκρίσιμα δεδομένα για μέτρηση;

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κοινός ορισμός της ενεργειακής φτώχειας στην ΕΕ. Είναι αλήθεια ότι κάθε κράτος μέλος έχει τις δικές του διαφορές και ειδικές καταστάσεις, αλλά χωρίς συγκρίσιμα δεδομένα είναι αδύνατο να μετρηθεί ένα φαινόμενο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κοινωνία των πολιτών έχει ζητήσει έναν κοινό ορισμό της ενεργειακής φτώχειας που θα δημιουργήσει μια απτή, κοινή κατανόηση της ενεργειακής φτώχειας και θα επιτρέψει τη συλλογή στατιστικών δεδομένων. Ένας τέτοιος ορισμός είναι επίσης απαραίτητος για την παρακολούθηση της κατάστασης και των επιπτώσεων της δράσης που αναλαμβάνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Άλλα προτεινόμενα μέτρα είναι η υιοθέτηση μιας στρατηγικής της ΕΕ για τον τερματισμό της ενεργειακής φτώχειας και η δημιουργία ενός ευρέος, φιλόδοξου πολιτικού συνασπισμού με στόχο την εξάλειψή της μακροπρόθεσμα. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να είναι εξοπλισμένα για να προωθήσουν και να λάβουν άμεση δράση όταν οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν ξαφνικά αυξήσεις των τιμών που τους φέρνουν σε ευάλωτη κατάσταση που επηρεάζει τη ζωή και την υγεία τους. Για παράδειγμα, η Επιτροπή παρουσίασε μια εργαλειοθήκη για τις τιμές της ενέργειας που καθορίζει μια σειρά μέτρων που μπορούν να λάβουν οι κυβερνήσεις για να μετριάσουν τις υψηλές τιμές, όπως η άμεση οικονομική στήριξη και οι φορολογικές ελαφρύνσεις.

Είναι σημαντικό να μην σταματήσουμε εκεί και η ενεργειακή φτώχεια να συνεχίσει να αντιμετωπίζεται με συνέπεια. Τα κράτη πρέπει να είναι εξοπλισμένα για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας μακροπρόθεσμα, μεταξύ άλλων μέσω κινήτρων ανακαίνισης. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί με τις εθνικές κυβερνήσεις για να διασφαλίσει ότι η διαθέσιμη χρηματοδότηση επενδύεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενεργειακή απόδοση, καθώς και σε μεγάλης κλίμακας ανακαίνιση. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις ομάδες με το χαμηλότερο εισόδημα και στα κτίρια με τη χειρότερη απόδοση. Σε αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να ζητείται στενή διαβούλευση με τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, καθώς είναι στην καλύτερη θέση για να γνωρίζουν τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στις κοινότητές τους, να υποστηρίξουν την ανακαίνιση και τη μετάβαση σε πιο αποτελεσματικές και καθαρότερες πηγές ενέργειας και να ενημερώνουν τον πληθυσμό.

Η ενεργειακή φτώχεια είναι ένα σύνθετο ζήτημα που απαιτεί πολύπλευρες λύσεις, στις οποίες εμπλέκεται ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων. Η ΕΕ δεν μπορεί να πετύχει μόνη της, και τα κράτη μέλη από μόνα τους δεν μπορούν να είναι τόσο αποτελεσματικά. Η κοινή δέσμευση σε επίπεδο ΕΕ, η ανταλλαγή καλών πρακτικών και η χρηματοδότηση των καινοτόμων λύσεων που απαιτούνται αποτελούν την καλύτερη ευκαιρία για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών και την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας μακροπρόθεσμα.

Περισσότερα για την εργαλειοθήκη μέτρων της Επιτροπής

Σχετικά με την εργαλειοθήκη των μέτρων για την αντιμετώπιση των τιμών της ενέργειας, η Επίτροπος Ενέργειας Kadri Simson τονίζει ότι η αύξηση των παγκόσμιων τιμών ενέργειας αποτελεί σοβαρή ανησυχία για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προστασία των ευάλωτων καταναλωτών και η υποστήριξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων είναι ζωτικής σημασίας, λέει.

«Η Επιτροπή βοηθά τα κράτη μέλη να λάβουν άμεσα μέτρα για να μειώσουν τον αντίκτυπο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις αυτόν τον χειμώνα. Ταυτόχρονα, εντοπίζουμε άλλα μεσοπρόθεσμα μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι το ενεργειακό μας σύστημα είναι πιο ανθεκτικό και πιο ευέλικτο για να αντέχει σε οποιαδήποτε μελλοντική αστάθεια καθ' όλη τη διάρκεια της μετάβασης. Η τρέχουσα κατάσταση είναι εξαιρετική και η εσωτερική αγορά ενέργειας μας έχει εξυπηρετήσει καλά τα τελευταία 20 χρόνια. Αλλά πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι θα συνεχίσει να το κάνει και στο μέλλον, υλοποιώντας την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ενισχύοντας την ενεργειακή μας ανεξαρτησία και εκπληρώνοντας τους κλιματικούς μας στόχους», συνέχισε η Επίτροπος[1].

Τον Ιούνιο του 2022, η Επίτροπος Simson ανακοίνωσε το REPowerEU, το οποίο στοχεύει να οικοδομήσει ένα μέλλον βασισμένο σε ένα σύστημα καθαρής ενέργειας που δεν έχει ρωσική επιρροή. «Αυτό σημαίνει περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για να αντικαταστήσει το αέριο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τη θέρμανση και την ψύξη, περισσότερα ανανεώσιμα αέρια για να βοηθήσει τη βιομηχανία να απομακρυνθεί από το φυσικό αέριο», εξήγησε η Επίτροπος[2].

Το άρθρο στα αγγλικά.