Στην αυτοαπασχόληση στρέφονται τα άτομα με αναπηρία για την επιβίωση

• Το 1/3 των απασχολούμενων ατόμων με σοβαρή ή μέτρια αναπηρία είναι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό
• Το 20% των απασχολούμενων με σοβαρή αναπηρία και το 17% των απασχολούμενων με μέτρια αναπηρία εργάζονται στον πρωτογενή τομέα
• Το 65,2% των απασχολούμενων με σοβαρή αναπηρία εργάζονται στον τριτογενή τομέα

Σε συνέχεια του 2ου δελτίου στατιστικής πληροφόρησης όπου αποτυπώθηκε με αριθμούς για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το τεράστιο χάσμα στα επίπεδα απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία, σε σύγκριση με τον πληθυσμό χωρίς αναπηρία, το παρόν δελτίο επικεντρώνεται σε βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης, και στη σχέση τους με την κατάσταση αναπηρίας των απασχολούμενων.

Ειδικότερα, σε αυτό το τρίτο κατά σειρά δελτίο του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ., παρουσιάζονται ορισμένοι ειδικοί δείκτες για την απασχόληση, όπως είναι η θέση στο επάγγελμα, η κατανομή των απασχολούμενων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, το επάγγελμα των απασχολούμενων, η διάκριση σε πλήρη και μερική απασχόληση, η διάκριση σε μόνιμη και προσωρινή εργασία, οι συνήθεις ώρες εβδομαδιαίας απασχόλησης και οι αποδοχές των μισθωτών.

Στρατηγική επιβίωσης η αυτοαπασχόληση

Το 1/3 των απασχολούμενων ατόμων με σοβαρή ή μέτρια αναπηρία είναι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό (33,2% & 34,4% αντιστοίχως), υπερεκπροσωπούνται δηλαδή σημαντικά σε αυτή την κατηγορία, καθώς η αναλογία των αυτοαπασχολούμενων στον πληθυσμό ατόμων χωρίς αναπηρία είναι 1 προς 4 (20%). Η αυτοαπασχόληση αποτελεί στρατηγική επιβίωσης για σημαντικό τμήμα του πληθυσμού των ατόμων με αναπηρία, η οποία δυνητικά μπορεί να εξασφαλίσει ευνοϊκότερους όρους εργασίας (λιγότερες ώρες εργασίας) που σε ορισμένες περιπτώσεις αναπηρίας είναι αναγκαίοι. Αντιθέτως, τα άτομα με αναπηρία που έχουν ενταχθεί στην μισθωτή απασχόληση συνήθως εργάζονται το ίδιο εντατικά με τους υπόλοιπους εργαζόμενους, ενώ μεσοσταθμικά απολαμβάνουν χαμηλότερους μισθούς.

Άνδρες αυτοαπασχολούμενοι, γυναίκες βοηθοί σε οικογενειακές επιχειρήσεις

Οι άνδρες με και χωρίς αναπηρία είναι πιο πιθανό να είναι αυτοαπασχολούμενοι σε σύγκριση με τις γυναίκες. Στην περίπτωση των γυναικών χωρίς αναπηρία αυτή η διαφορά μεταφράζεται σε συγκριτικά υψηλότερο ποσοστό μισθωτής απασχόλησης σε σύγκριση με τους άνδρες, εύρημα που ωστόσο δεν επιβεβαιώνεται και στις γυναίκες με αναπηρία, οι οποίες αντιθέτως υπερεκπροσωπούνται στην κατηγορία των βοηθών σε οικογενειακές επιχειρήσεις.

Στον πρωτογενή τομέα

Ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι τα άτομα με αναπηρία στελεχώνουν σε υψηλότερο ποσοστό τον πρωτογενή - παραγωγικό τομέα της οικονομίας. Το 20% των απασχολούμενων με σοβαρή αναπηρία και το 17% των απασχολούμενων με μέτρια αναπηρία εργάζονται στον πρωτογενή τομέα, έναντι του 11,6% των απασχολούμενων χωρίς κανέναν περιορισμό στη δραστηριότητας τους. Σε αντίθεση με τη διαδεδομένη αντίληψη τα άτομα με αναπηρία εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά απασχόλησης στον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών (απασχολούμενοι στον τριτογενή τομέα με σοβαρή αναπηρία: 65,2% - απασχολούμενοι στον τριτογενή τομέα χωρίς αναπηρία: 73,5%).

Σε όλους τους τομείς της οικονομίας τα άτομα με αναπηρία απασχολούνται σε επαγγέλματα που δεν απαιτούν υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και συνήθως προσφέρουν χαμηλότερες αμοιβές.

Καταρρίπτοντας μύθους - Για μια εθνική στρατηγική απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρία

Η ΕΣΑμεΑ τονίζει ότι τα στοιχεία του παρόντος δελτίου προσφέρουν πρόσθετη τεκμηρίωση για την αμεσότητα της ανάγκης εκπόνησης εθνικής στρατηγικής απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρία και παράλληλα καταρρίπτουν διαδεδομένους μύθους σχετικά με τα χαρακτηριστικά του απασχολούμενου πληθυσμού με αναπηρία. Η εθνική στρατηγική για την αναπηρία θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα εργασιακής ένταξης όπως είναι η λήψη θετικών μέτρων ενίσχυσης της απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία, η προώθηση της προσβασιμότητας στην εργασία και η εφαρμογή εναλλακτικών μορφών εργασίας (π.χ. υποστηριζόμενη απασχόληση), η ενίσχυση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, η αποσύνδεση της επιδοματικής πολιτικής από την εργασία, η υψηλού επιπέδου επαγγελματική κατάρτιση ατόμων με αναπηρία σε σύγχρονα επαγγέλματα και κλάδους αιχμής.

Τέλος, η εθνική στρατηγική για την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να είναι αλληλένδετη με την εκπαιδευτική πολιτική: βασικός παράγοντας εργασιακού αποκλεισμού είναι οι εκπαιδευτικές ανισότητες.

ΠΗΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης 2016 / ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας-Ε.Σ.Α.μεΑ.