Η Διεθνής Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του Ο.Η.Ε. αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές μέσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η αναγκαιότητα για μία παγκόσμια σύμβαση σχετικά με την αναπηρία ήταν πλέον μεγάλη δεδομένου ότι υπήρχαν σοβαρές ελλείψεις και μεγάλες διαφοροποιήσεις στο θεσμικό πλαίσιο των κρατών, όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία από τις διακρίσεις.

Η διαπραγμάτευση της Σύμβασης έγινε κατά τη διάρκεια οκτώ συνεδριάσεων της ad hoc επιτροπής της Γενικής Συνέλευσης, από το 2002 έως το 2006. Πρόκειται για τη χρονικά πιο σύντομη διαπραγμάτευση συνθήκης που αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ως στόχος της Σύμβασης τίθεται η διασφάλιση ότι τα άτομα με αναπηρία μπορούν να απολαύουν των δικαιωμάτων τους σε ισότιμη βάση με τους άλλους πολίτες. Η Σύμβαση καθορίζει ελάχιστα πρότυπα για την προστασία και την κατοχύρωση ενός πλήρους φάσματος αστικών, πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων για τα άτομα με αναπηρία.

Η Σύμβαση είναι διαθέσιμη σε διάφορες γλώσσες στην ιστοσελίδα του ΟΗΕ.

Ψήφιση, κύρωση της Σύμβασης

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, καθώς και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο που τη συνοδεύει, ψηφίστηκαν από την Ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στις 13 Δεκεμβρίου του 2006 και τέθηκαν σε ισχύ στις 3 Μαΐου του 2008.

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία είναι η πρώτη σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων η οποία είναι ανοικτή για υπογραφή από οργανισμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης (βλ. Άρθρο 44). Η Ευρωπαϊκή Ένωση κύρωσε τη Σύμβαση στις 23 Δεκεμβρίου 2010, ενώ τον Ιανουάριο του 2011 η διαδικασία ολοκληρώθηκε και τυπικά.

Στις 10 Απριλίου 2012, η Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής ψήφισε το παρακάτω νομοσχέδιο, κυρώνοντας τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης.

Δείτε εδώ (στα Αγγλικά) ποιά κράτη έχουν κυρώσει τη Σύμβαση και ποιά κράτη έχουν υπογράψει το Προαιρετικό Πρωτόκολλο.

Κατευθυντήριες αρχές της Σύμβασης

Η Σύμβαση, ως σύνολο, αλλά και το περιεχόμενο των επιμέρους άρθρων της, διέπονται από οκτώ κατευθυντήριες αρχές:

1. Ο σεβασμός της έμφυτης αξιοπρέπειας, της αυτονομίας, που περιλαμβάνει την ελευθερία να κάνει τις δικές του επιλογές, και την ανεξαρτησία των προσώπων.
2. Απαγόρευση των διακρίσεων.
3. Η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία.
4. Ο σεβασμός της διαφορετικότητας και η αποδοχή των ατόμων με αναπηρία ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και της ανθρωπότητας.
5. Ισότητα των ευκαιριών.
6. Προσβασιμότητα.
7. Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών.
8. Ο σεβασμός των αναπτυσσόμενων ικανοτήτων των παιδιών με αναπηρία και ο σεβασμός για το δικαίωμα των παιδιών με αναπηρία να διατηρούν την ταυτότητά τους.

Θεσμική αποτύπωση του κοινωνικού μοντέλου για την αναπηρία

Σε σχέση με παλαιότερα κείμενα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η Σύμβαση χαρακτηρίζεται από πολλές ρηξικέλευθες και καινοτόμες προτάσεις. Ωστόσο, τρία καινούργια στοιχεία έχουν καθοριστική σημασία:

• Αποτελεί δεσμευτικό κείμενο για τις χώρες που υπογράφουν και κυρώνουν τη Σύμβαση.
• Εισάγει την κοινωνική προσέγγιση για την αναπηρία, έναντι της ξεπερασμένης ιατρικής προσέγγισης.
• Εισάγει την δικαιωματική προσέγγιση για την αναπηρία, σε αντιδιαστολή με ευκαιριακού και φιλανθρωπικού τύπου προσεγγίσεις.

Το Άρθρο 1 της Σύμβασης, εισάγοντας την οπτική της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα άτομα με αναπηρία και τα εμπόδια του περιβάλλοντος, συνιστά μια ολιστική προσέγγιση για τον ορισμό της αναπηρίας. απομακρύνεται από το ιστορικά κυρίαρχο ιατρικό μοντέλο, εισάγοντας συγχρόνως την κοινωνική διάσταση για την προσέγγιση της αναπηρίας.

Στο Άρθρο 1 ορίζεται ότι:

«Στα άτομα με αναπηρία συμπεριλαμβάνονται άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, νοητικές, πνευματικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους.»

H προσβασιμότητα στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών

Όπως και οι Πρότυποι Κανόνες, έτσι και η Σύμβαση, αφιερώνει ειδικό άρθρο για την προσβασιμότητα. Η Σύμβαση αναδεικνύει την προσβασιμότητα ως μία από τις οκτώ γενικές αρχές (Άρθρο 3, παράγραφος στ’) που περιλαμβάνονται στη Σύμβαση και αφιερώνει ξεχωριστό άρθρο (Άρθρο 9). Επιπλέον, κάνει άμεσες ή/και έμμεσες αναφορές στην προσβασιμότητα και σε σειρά άλλων άρθρων (π.χ. Άρθρο 4, 5, 10, 14, 19, 20, 21, 24, 25, 27, 29, 30) αναδεικνύοντας τον οριζόντιο χαρακτήρα της προσβασιμότητας. Ως έμμεσες αναφορές στην προσβασιμότητα χαρακτηρίζονται εκείνες οι απαιτήσεις η πραγμάτωση των οποίων προϋποθέτει την προσβασιμότητα. Συνεπώς, παρά τη μη ρητή αναφορά στην έννοια της προσβασιμότητας, η σημασία της έμμεσης αναφοράς, ουδόλως στερεί της άμεσης και ρητής αναφοράς.

(Πηγή: Νικολαΐδης, Μιζαμτσή & Μουρούζης, 2012) 

Το πρωτότυπο κείμενο της Σύμβασης και του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στα Αγγλικά (448.17 KB)

Το κείμενο της Σύμβασης μεταφρασμένο στα Ελληνικά και Αγγλικά, όπως κυρώθηκε από την Ολομέλειας της Βουλής στις 10 Απριλίου 2012 (24.35 MB)

Για να διαβάσετε ένα αρχειο PDF, θα πρέπει να έχετε Adobe Acrobar Reader εγκατεστημένο στον υπολογιστή σας.
Κατεβάστε την τελευταία έκδοση του Adobe Acrobar Reader.

Διαθέσιμες εναλλακτικές μορφές:

Έκδοση για μειωμένη όραση (Large Print):

Έκδοση για αμβλύωπες, προσβάσιμο αρχείο MS Word (128.31 KB)

Έκδοση για αμβλύωπες, προσβάσιμο αρχείο PDF (788.73 KB)

Προσβάσιμο PDF:

Το κείμενο της Σύμβασης και του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στα Ελληνικά σε μορφή προσβάσιμου PDF (554.42 KB)

Για να διαβάσετε ένα αρχειο PDF, θα πρέπει να έχετε Adobe Acrobar Reader εγκατεστημένο στον υπολογιστή σας.
Κατεβάστε την τελευταία έκδοση του Adobe Acrobar Reader.

Προσβάσιμο MS Word:

Το κείμενο της Σύμβασης και του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στα Ελληνικά σε μορφή προσβάσιμου MS Word (113.1 KB)

H Microsoft παρέχει ελεύθερο λογισμικό το οποίο επιτρέπει την προβολή αυτού του είδους αρχείων χωρίς να είναι απαραίτητη η κατοχή του πλήρες πακέτου του Word.
Κατεβάστε την τελευταία έκδοση του MS Word Viewer.

Λοιπά σχετικά αρχεία:

Έκδοση εύκολης ανάγνωσης (Easy read) στα Αγγλικά από την Equality and Human Rights Commission (2.53 MB)

Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής, 10 Απριλίου 2012, Κύρωση της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες (34.07 KB)