~~~~~~~~~~~~~~
*** Σημειωσεις  ***
~~~~~~~~~~~~~~

1. οταν μεσα στο κειμενο περιλαμβανονται παραπομπες με αριθμους σελιδων (π.χ. «βλεπε στη σελιδα 16»), αυτες αφορουν στη σελιδες του πρωτοτυπου εντυπου (βλ. μορφη Word και PDF).
2. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη σελιδοποιηση του εγγραφου στην πρωτοτυπη εντυπη μορφη του. Οι αριθμοι της πρωτοτυπης σελιδοποιησης ειναι αναμεσα σε ~~~~, π.χ. «~~~~σελιδα 20~~~~».
3. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη δομη του εγγραφου. Με ετικετες σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, επισημαινεται η εναρξη καθε κεφαλαιου (με τη σημανση *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***), ενοτητας (π.χ. «[Ενοτητα]  5.1») και υποενοτητας (π.χ. «[Υποενοτητα] 5.1.2»).
4.Τυχον υποσημειωσεις που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση, θα τις συναντησετε εδω μονο ως παραπομπες μεσα στο κειμενο και συγκεκριμενα σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, π.χ. «[βλ. υποσημειωση 3]». Το περιεχομενο των υποσημειωσεων εχει μεταφερθει στο τελος, οπου ειναι ολες μαζι συγκεντρωμενες, κατα αυξοντα αριθμο.


~~~~~~~~~~~~~~
*** Εξωφυλλο ***
~~~~~~~~~~~~~~

Ε.Σ.Α.μεΑ.

Εγχειριδιο για την ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας
στις τοπικες κοινωνικες και αναπτυξιακες πολιτικες, δρασεις, μετρα και προγραμματα

ΥΠΟΕΡΓΟ 2
«ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟΥ 1»
στο πλαισιο της Πραξης
«Ολοκληρωμενη Υπηρεσια Καταπολεμησης των Διακρισεων και Προωθησης της Κοινωνικης ενταξης των Ατομων με Αναπηρια, των Ατομων με Χρονιες Παθησεις και των Οικογενειων τους που Διαβιουν στην Περιφερεια της Κεντρικης Μακεδονιας» με κωδικο ΟΠΣ (MIS) 5011444


[Λογοτυπο] 
(αριστερα) 
Σημαια Ευρωπαικη ενωση
Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο

(κεντρο) 
Περιφερεια Κεντρικης Μακεδονια
Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης
Ε.Π. Περιφερειας Κεντρικης Μακεδονιας

(δεξια)
ΕΣΠΑ 2014-2020
αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη 

(κατω)
Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης 

[Τελος λογοτυπου]


~~~~~~~~~~~~~~
*** Εσωφυλλο***
~~~~~~~~~~~~~~

εκδοση:
Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.)
Κεντρικα γραφεια: Ελ. Βενιζελου 236, T.Κ. 163 41, Ηλιουπολη
Τηλ. 210 9949837, 
Fax 210 5238967,
e-mail: esaea@otenet.gr,
Ιστοσελιδα: www.esamea.gr

Αθηνα, 2020
Ο παρων Οδηγος υλοποιηθηκε απο το Κεντρο Ευρωπαικου Συνταγματικου Δικαιου – ιδρυμα Θεμιστοκλη & Δημητρη Τσατσου (ΚΕΣΔ)

Η παρουσα εκδοση συγχρηματοδοτηθηκε απο την Ελλαδα και απο την Ευρωπαικη ενωση (Ευρωπαικο Κοινωνικο ταμειο) στο πλαισιο της Πραξης «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ, ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΧΡΟΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥΣ ΠΟΥ ΔΙΑΒΙΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» που εντασσεται στο Επιχειρησιακο Προγραμμα «ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 2014-2020», αξονα προτεραιοτητας: ΑΞ9Β – Προωθηση της κοινωνικης ενταξης και καταπολεμηση της φτωχειας – ΕΚΤ, Επενδυτικη προτεραιοτητα: 9iii Καταπολεμηση καθε μορφης διακρισεων και προωθησης των ισων ευκαιριων και Ειδικο στοχο: 9iii1 Περιορισμος των διακρισεων που υφιστανται οι ευπαθεις ομαδες πληθυσμου στην εκπαιδευτικη διαδικασια και στην καθημερινη τους διαβιωση.


Επιμελεια βιβλιου - Εκτυπωση:
Κοι.Σ.Π.Ε. ΑΘΗΝΩΝ «Η ΕΙΚΟΝΑ»
Μεσογειων 154, Αθηνα 11527
τηλ.: 210 7473951, fax: 210 7474072
e-mail: koispeeikona@outlook.com.gr

Παραγωγη εκδοσης Απλου Κειμενου TXT (simple text):
ΙΝFALIA PC
ΒΕΠΕ Θεσσαλονικης (κτιριο Γ2), Πυλαια 55535
τηλ.: 2310 365180, e-mail: info@infalia.com
Ιστοσελιδα: www.infalia.com


~~~~~~~~~~~~~~
*** Περιεχομενα ***
~~~~~~~~~~~~~~
Προλογος {σελιδα 2}
1. Εισαγωγη {σελιδα 3}
2. Βασικη ορολογια & αποσαφηνιση εννοιων {σελιδα 4}
3. Η Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες & η δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας  {σελιδα 8}
	3.1 Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας ως μεθοδολογια {σελιδα 10}
	3.2 Εμποδια στην ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας και τροποι αρσης αυτων {σελιδα 13}
4. Οι θεσμικες υποχρεωσεις της Περιφερειας και των Δημων {σελιδα 16}
5. Συμμετοχη των οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος στις διαδικασιες διαβουλευσης και ληψης αποφασεων {σελιδα 21}
	5.1 Διαδικασιες διαβουλευσης {σελιδα 21}
	5.2 Διαδικασιες ληψης αποφασεων {σελιδα 22}
6. Εκτιμηση & αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια {σελιδα 22}
	6.1 Η διαδικασια εκτιμησης/αξιολογησης των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια σε πεντε βηματα {σελιδα 24}
	6.2 Κρισιμα ερωτηματα που πρεπει να εξεταζονται κατα τη διαδικασια εκτιμησης/αξιολογησης των επιπτωσεων στην αναπηρια  {σελιδα 26}
	6.3 Συγκεντρωση στοιχειων και πληροφοριων για τον προσδιορισμο και την παρακολουθηση των επιπτωσεων {σελιδα 27}
7. Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις κοινωνικες και αναπτυξιακες πολιτικες {σελιδα 32}



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
*** Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. ***
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

{Φωτογραφια του Ιωαννη Βαρδακαστανη, Προεδρου της Ε.Σ.Α.μεΑ.}

Το παρον εγχειριδιο εκπονηθηκε απο το «Κεντρο Ευρωπαικου Συνταγματικου Δικαιου - ιδρυμα Θεμιστοκλη και Δημητρη Τσατσου» στο πλαισιο υλοποιησης του Υποεργου 2 της Πραξης «Ολοκληρωμενη Υπηρεσια Καταπολεμησης των Διακρισεων και Προωθησης της Κοινωνικης ενταξης των Ατομων με Αναπηρια, των Ατομων με Χρονιες Παθησεις και των Οικογενειων τους που Διαβιουν στην Περιφερεια της Κεντρικης Μακεδονιας», της οποιας δικαιουχος ειναι η Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.). Η Πραξη, η οποια εντασσεται στο Επιχειρησιακο Προγραμμα «Κεντρικη Μακεδονια 2014-2020» και συγχρηματοδοτειται απο το Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (ΕΚΤ) και απο Εθνικους Πορους, αποτελει την πρωτη ολοκληρωμενη και πολυεπιπεδη παρεμβαση σε περιφερειακο επιπεδο προς οφελος των ατομων με αναπηρια, χρονιες παθησεις και των οικογενειων τους, καθως στοχευει: α) στην ευαισθητοποιηση στη δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας των σημαντικοτερων παραγοντων χαραξης και εφαρμογης πολιτικων σε περιφερειακο και τοπικο επιπεδο, β) στην ενημερωση των ιδιων των ατομων με αναπηρια, χρονιες παθησεις και των οικογενειων τους για τα δικαιωματα τους, γ) στη βελτιωση της εξυπηρετησης των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις απο σημαντικες για την κοινωνικη τους ενταξη υπηρεσιες, δ) στην αναβαθμιση των δεξιοτητων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις μεσω της παροχης συμβουλευτικης υποστηριξης, επαγγελματικης καταρτισης, πρακτικης ασκησης και αποκτησης πιστοποιησης και ε) στη βελτιωση των ευκαιριων απασχολησης τους καθως και στη διευκολυνση της ενταξης και επανενταξης τους στην εργασια. Η συνεργασια της Περιφερειας Κεντρικης Μακεδονιας με την Ε.Σ.Α.μεΑ. για την υλοποιηση της προαναφερθεισας Πραξης αποτελει παραδειγμα προς μιμηση, το οποιο ελπιζουμε να ακολουθησουν και οι υπολοιπες Περιφερειες της χωρας.
Ιωαννης Βαρδακαστανης
Προεδρος Εθνικης Συνομοσπονδιας Ατομων με Αναπηρια
~~~~σελιδα 2~~~~~



~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
1. Εισαγωγη

Αν και εχουν περασει σχεδον επτα χρονια απο τοτε που η ελληνικη Βουλη κυρωσε με τον ν.4074/2012 τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, με την οποια κατοχυρωνεται η δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας, ο βαθμος ενσωματωσης της στις πολιτικες, τα μετρα, τις δρασεις, τα προγραμματα κ.λπ. ειναι ιδιαιτερα περιορισμενος εξαιτιας της πολυχρονης επικρατησης του ιατρικου μοντελου της αναπηριας. Με το Μερος Δ΄ του ν.4488/2017 καθισταται υποχρεωτικη η ενσωματωση της οπτικης των ανθρωπινων δικαιωματων των ατομων με αναπηρια σε καθε εθνικη, περιφερειακη και τοπικη πολιτικη, διοικητικη διαδικασια, δραση, μετρο, προγραμμα κ.λπ. Λαμβανοντας λοιπον υποψη την προαναφερθεισα υποχρεωση, και συνακολουθα τον νεο ρολο που η Περιφερεια Κεντρικης Μακεδονιας και οι Δημοι που υπαγονται σε αυτην καλουνται να διαδραματισουν, το παρον εγχειριδιο στοχευει:
	➢ στην αρση των στερεοτυπικων αντιληψεων και την καλυτερη κατανοηση της αναπηριας υπο τη δικαιωματικη οπτικη μεσω της αποσαφηνισης βασικων εννοιων,
	➢ στην ενισχυση της ικανοτητας της περιφερειακης και τοπικης αυτοδιοικησης να ενσωματωνει τη δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας στις κοινωνικες και αναπτυξιακες πολιτικες, μετρα, δρασεις, προγραμματα, κ.λπ. μεσω της παροχης γενικων κατευθυνσεων, μεθοδολογιων και εργαλειων.

Το εγχειριδιο απευθυνεται:
	➢ στα επιστημονικα και υπηρεσιακα στελεχη της περιφερειακης και τοπικης αυτοδιοικησης που συμμετεχουν στον σχεδιασμο και την εφαρμογη κοινωνικων και αναπτυξιακων πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ.,
	➢ στα αιρετα στελεχη που λαμβανουν αποφασεις σε περιφερειακο και τοπικο επιπεδο.

Τελος, το εγχειριδιο μπορει να φανει χρησιμο στους κοινωνικους εταιρους και τους επιστημονικους φορεις που επιθυμουν να ενσωματωσουν την οπτικη των ανθρωπινων δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στη δραση τους.
~~~~σελιδα 3~~~~~


~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
2. Βασικη ορολογια & αποσαφηνιση εννοιων

Για τις αναγκες του παροντος εγχειριδιου, και με στοχο την προωθηση ενιαιας αντιληψης και γλωσσας, ακολουθει παραθεση και αποσαφηνιση βασικων εννοιων.

Διεθνης Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες [βλ. υποσημειωση 1]: περιλαμβανει τα μετρα που πρεπει τα κρατη να λαμβανουν για την προστασια και προαγωγη των ανθρωπινων δικαιωματων των ατομων με αναπηρια. Η Συμβαση δεν δημιουργει ειδικα δικαιωματα, αλλα οριζει με ποιο τροπο ολα τα ανθρωπινα δικαιωματα και οι ελευθεριες εφαρμοζονται στα ατομα με αναπηρια. Με τη Συμβαση καθιερωνεται η δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας, δηλαδη αναγνωριζονται τα ατομα με αναπηρια ως υποκειμενα με πληρη δικαιωματα και ελευθεριες, ικανοτητα αυτοπροσδιορισμου και πληρους συμμετοχης σε ολες τις σφαιρες της οικονομικης, κοινωνικης, πολιτικης και πολιτιστικης ζωης.

Αναπηρια (“disability”): προκειται για «μια εξελισσομενη εννοια», «προκυπτει απο την αλληλεπιδραση μεταξυ των εμποδιζομενων προσωπων και των περιβαλλοντικων εμποδιων και των εμποδιων συμπεριφορας που παρεμποδιζει την πληρη και αποτελεσματικη συμμετοχη τους στην κοινωνια, σε ιση βαση με τους αλλους» (προοιμιο, εδαφιο ε) της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες).

ατομα με αναπηρια (“persons with disabilities”): «τα ατομα με μακροχρονιες σωματικες, ψυχικες, διανοητικες η αισθητηριακες δυσχερειες, οι οποιες σε αλληλεπιδραση με διαφορα εμποδια, ιδιως θεσμικα, περιβαλλοντικα η εμποδια κοινωνικης συμπεριφορας, δυναται να παρεμποδισουν την πληρη και αποτελεσματικη συμμετοχη των ατομων αυτων στην κοινωνια σε ιση βαση με τους αλλους» (αρθρο 6, παρ.1 του ν.4488/201 - βλ. επισης αρθρο 1 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες). Ο ορος-ομπρελα «ατομα με αναπηρια» περιλαμβανει διαφορες κατηγοριες αναπηριας, οι οποιες μπορει να ειναι εμφανεις η μη ορατες, σοβαρες η ελαφρες, μονιμες η προσωρινες, μεμονωμενες η συνδυασμος αυτων. Οι βασικες κατηγοριες στις οποιες ταξινομουνται οι διαφορες αναπηριες ειναι οι εξης: α) Κινητικη αναπηρια (π.χ. ατομα με τετραπληγια, παραπληγια, απουσια ανω η κατω ακρων κ.λπ.), β) Αισθητηριακη αναπηρια (π.χ. κωφοι, βαρηκοοι, τυφλοι η ατομα με προβληματα ορασης), γ) Νοητικη /γνωστικη /αναπτυξιακη αναπηρια (π.χ. ατομα με αυτισμο), δ) Ψυχικη αναπηρια (π.χ. ατομα με μανιοκαταθλιψη, σχιζοφρενεια κ.λπ.), ε) Χρονιες παθησεις (π.χ. ατομα με θαλασσαιμια, νεφροπαθεια, σακχαρωδη διαβητη), στ) αλλες αναπηριες (π.χ. ατομα με συνδρομο Down), ζ) Βαριες και πολλαπλες αναπηριες.
~~~~σελιδα 4~~~~~

Διακρισεις λογω αναπηριας η χρονιας παθησης: «σημαινει οποιαδηποτε διακριση, αποκλεισμο η περιορισμο βασει της αναπηριας, η οποια εχει ως σκοπο η επιπτωση να εμποδισει η να ακυρωσει την αναγνωριση, απολαυση η ασκηση, σε ιση βαση με τους αλλους, ολων των ανθρωπινων δικαιωματων και των θεμελιωδων ελευθεριων στον πολιτικο, οικονομικο, κοινωνικο, πολιτιστικο, ατομικο η οποιοδηποτε αλλο τομεα. Περιλαμβανει ολες τις μορφες διακρισεων, συμπεριλαμβανομενης και της αρνησης παροχης ευλογης προσαρμογης» (βλ. αρθρο 2 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες). Υπαρχουν διαφορα ειδη διακρισης (βλ. αρθρο 2, παρ.2, ν.4443/2016 - Αρ. ΦΕΚ 230 Α΄/09.12.2016). Οι διακρισεις σε βαρος των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις παιρνουν τη μορφη εμποδιων. Η υπαρξη εμποδιων σε εναν τομεα λειτουργει ανασταλτικα για τη συμμετοχη των ατομων µε αναπηρια στους υπολοιπους τομεις (π.χ. η ελλειψη προσβασιμοτητας στο δομημενο περιβαλλον και στα μεσα μαζικης μεταφορας δυσκολευει την ενταξη τους στην εκπαιδευση, στην απασχοληση κ.λπ.).

Εμποδιο: οτιδηποτε θετει φραγμο στην αυτονομη και ισοτιμη συμμετοχη (δηλαδη στην προσβαση) των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε ολες τις δραστηριοτητας. Τα εμποδια μπορει να ειναι θεσμικα, αρχιτεκτονικα, τεχνολογικα, συμπεριφορικα, ιδεολογικα (π.χ. στασεις, αντιληψεις) και να εντοπιζονται στην επικοινωνια, στην πληροφορηση, στις πρακτικες, στις διαδικασιες κ.λπ.

Προσβαση: το δικαιωμα συμμετοχης ολων των πολιτων, συμπεριλαμβανομενων και των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, σε ολες τις σφαιρες της ζωης, και ως εκ τουτου στη χρηση των υποδομων, των υπηρεσιων και των αγαθων.

Προσβασιμοτητα (“accessibility”): το χαρακτηριστικο του περιβαλλοντος (δομημενου/κτιριακες υποδομες η ηλεκτρονικου/ηλεκτρονικες εφαρμογες), μιας υπηρεσιας η ενος αγαθου που διασφαλιζει την αυτονομη, ασφαλη και ανετη προσεγγιση και χρηση αυτων απο ολους τους χρηστες, διχως διακρισεις φυλου, ηλικιας, αναπηριας και λοιπων χαρακτηριστικων (σωματικη διαπλαση, δυναμη, αντιληψη κ.λπ.).
~~~~σελιδα 5~~~~~

Ευλογες Προσαρμογες (“reasonable accommodations”): οι «απαραιτητες και καταλληλες τροποποιησεις και ρυθμισεις, οι οποιες δεν επιβαλλουν ενα δυσαναλογο η αδικαιολογητο βαρος, οπου απαιτειται σε μια συγκεκριμενη περιπτωση, προκειμενου να διασφαλιστουν, για τα ατομα με αναπηριες, η απολαυση η η ασκηση, σε ιση βαση με τους αλλους, ολων των ανθρωπινων δικαιωματων και θεμελιωδων ελευθεριων» (αρθρο 2 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες). Η διαφορα μεταξυ «προσβασιμοτητας» και «ευλογων προσαρμογων» ειναι πως η προσβασιμοτητα αφορα το συνολο των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις ως ομαδα, ενω η ευλογη προσαρμογη ειναι εξατομικευμενη. Συμφωνα με το αρθρο 10 του ν.4443/2016 (Αρ. ΦΕΚ 232 Α’/09.12.2016), «ο εργοδοτης υποχρεωνεται στη ληψη ολων των ενδεδειγμενων κατα περιπτωση μετρων, προκειμενου τα ατομα αυτα να εχουν δυνατοτητα προσβασης σε θεση εργασιας, να ασκουν αυτην και να εξελισσονται, καθως και δυνατοτητα συμμετοχης στην επαγγελματικη καταρτιση, εφοσον τα μετρα αυτα δεν συνεπαγονται δυσαναλογη επιβαρυνση για τον εργοδοτη». Η «προσαρμογη» θεωρειται «ευλογη» οταν: α) δικαιολογειται απο την κατηγορια και το βαθμο βαρυτητας της αναπηριας και β) το κοστος της δεν ειναι τοσο υψηλο ωστε να δημιουργει οικονομικο προβλημα στον φορεα που την παρεχει. Ωστοσο, συμφωνα με τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, η υποχρεωση παροχης ευλογων προσαρμογων δεν αφορα μονο στον τομεα της απασχολησης, αλλα και σε αλλους τομεις, οπως ειναι η εκπαιδευση, η καταρτιση, η δια βιου μαθηση.

Ενσωματωση η ενταξη η διαχυση η συμπεριληψη της διαστασης της αναπηριας στις πολιτικες που αφορουν στον γενικο πληθυσμο (“disability mainstreaming”): προκειται για τη διαδικασια/στρατηγικη με την οποια οι αποψεις και οι εμπειριες των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις περιλαμβανονται στον σχεδιασμο, την εφαρμογη, την παρακολουθηση και την αξιολογηση των πολιτικων, διαδικασιων, δρασεων, μετρων και προγραμματων, σε ολες τις σφαιρες της οικονομικης, κοινωνικης, πολιτικης και πολιτιστικης ζωης, ετσι που τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις να ωφελουνται εξισου με τους υπολοιπους πολιτες. Με το “disability mainstreaming” επιτυγχανεται η αρση των υφισταμενων και η αποφυγη της δημιουργιας νεων εμποδιων σε βαρος των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, τα οποια αποτελουν την κυρια αιτια του αποκλεισμου τους απο την κοινωνια. Ο ορος “disability mainstreaming” χρησιμοποιηθηκε για πρωτη φορα στο πεδιο της ισοτητας των φυλων (“gender mainstreaming”). εκτοτε υιοθετηθηκε ως εργαλειο για την προωθηση της ισοτητας των φυλων σε ολα τα επιπεδα. Στο πεδιο της αναπηριας η ιδεα του “disability mainstreaming” συνανταται για πρωτη φορα στην παρ. 3 του Κανονα 14 των Προτυπων Κανονων των Ηνωμενων Εθνων για την Εξισωση των Ευκαιριων για τα ατομα με Αναπηριες (1993) [βλ. υποσημειωση 2]. Αυτη βασιζεται στη διαπιστωση αφενος οτι τα προβληματα που σχετιζονται με την αναπηρια -οπως και τα προβληματα που σχετιζονται με το φυλο- ειναι διατομεακα και απαιτουν μια ολιστικη προσεγγιση, αφετερου πως η διοχετευση πορων σε «ειδικα» προγραμματα μπορει να οδηγησει στην περιθωριοποιηση και τον διαχωρισμο των ατομων με αναπηρια απο την υπολοιπη κοινωνια (π.χ. ειδικα σχολεια, ιδρυματα κλειστης περιθαλψης κ.λπ.). Καθως υπαρχουν πολλες διαφορετικες ερμηνειες του “disability mainstreaming” και σημαντικες διαφοροποιησεις για το τι σημαινει στην πραξη, παραθετουμε δυο ορισμους αναγνωρισμενων φορεων.
~~~~σελιδα 6~~~~~

Economic and Social Council - United Nations, 2007: H ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας αφορα στη διαδικασια αξιολογησης των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια οποιασδηποτε προγραμματισμενης δρασης, συμπεριλαμβανομενης της νομοθεσιας, των πολιτικων και των προγραμματων, σε ολους τους τομεις και σε ολα τα επιπεδα. Προκειται για μια στρατηγικη που καθιστα τα ενδιαφεροντα και τις εμπειριες των ατομων με αναπηρια αναποσπαστη διασταση του σχεδιασμου, της εφαρμογης, της παρακολουθησης και της αξιολογησης των πολιτικων και των προγραμματων σε ολους τους πολιτικους, οικονομικους και κοινωνικους τομεις προκειμενου τα ατομα με αναπηρια να επωφελουνται εξισου, και να μην διαιωνιζονται οι ανισοτητες. Τελικος στοχος ειναι η επιτευξη της ισοτητας των ατομων με αναπηρια.

Handicap International, 2009: Η ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας αποτελει στρατηγικη με την οποια οι αποψεις και οι εμπειριες των ατομων με αναπηρια συμπεριλαμβανονται ως αναποσπαστο κομματι στον σχεδιασμο, την εφαρμογη, την παρακολουθηση και την αξιολογηση πολιτικων και προγραμματων σε ολους τους πολιτικους, οικονομικους και κοινωνικους τομεις, ετσι που τα ατομα με αναπηρια να ωφελουνται εξισου.
~~~~σελιδα 7~~~~~


~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
3. Η Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες & η δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας

Η Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων (ΗΕ) για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες υπογραφηκε απο την Ευρωπαικη ενωση στις 30 Μαρτιου 2007 και κυρωθηκε απο αυτην στις 23 Δεκεμβριου 2010. Προκειται για γεγονος ιστορικης σημασιας, καθως συνιστα την πρωτη συνθηκη για τα ανθρωπινα δικαιωματα που κυρωνεται απο την Ευρωπαικη ενωση. Η Συμβαση τεθηκε σε εφαρμογη στις 22 Ιανουαριου 2011. Η Ελλαδα υπεγραψε τη Συμβαση στις 30 Μαρτιου 2007 και την κυρωσε με τον ν.4074/2012 (Αρ. ΦΕΚ 88 Α΄/11.04.2012). Στη Συμβαση, η αναπηρια, που πλεον αναγνωριζεται ως στοιχειο της ανθρωπινης ποικιλομορφιας, αποτελει μια «εξελισσομενη» και δυναμικη εννοια που προκυπτει απο την αλληλεπιδραση τριων παραγοντων: i) των χαρακτηριστικων των εμποδιζομενων προσωπων ii) των περιβαλλοντικων εμποδιων και iii) των εμποδιων συμπεριφορας. Η αλληλεπιδραση αυτη προκαλει την αναπηρια, υπο την εννοια οτι εμποδιζει την πληρη και αποτελεσματικη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια σε ολες τις πτυχες της οικονομικης, κοινωνικης, πολιτικης και πολιτιστικης ζωης σε ιση βαση με τους αλλους. Το πλεον σημαντικο ειναι οτι η Συμβαση σηματοδοτει τη μεταβαση της διεθνους κοινοτητας απο το ιατρικο στο κοινωνικο μοντελο της αναπηριας, και την οριστικη αποδοχη και υιοθετηση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας η, διαφορετικα, τη μεταβαση απο την προσεγγιση των ατομων με αναπηρια ως αντικειμενων φιλανθρωπιας, θεραπευτικης παρεμβασης και προνοιας, στην αναγνωριση τους ως υποκειμενων με πληρη δικαιωματα και ελευθεριες, ικανοτητα αυτοπροσδιορισμου και πληρους συμμετοχης σε ολες τις σφαιρες της οικονομικης, κοινωνικης, πολιτικης και πολιτιστικης ζωης.
~~~~σελιδα 8~~~~~

[Πινακας: Οι προσεγγισεις ανα μοντελο της αναπηριας]
Ιατρικο/ατομικο μοντελο της αναπηριας: Η αναπηρια οριζεται με ιατρικους ορους και ταυτιζεται με τη βλαβη. Κοινωνικο μοντελο της αναπηριας: Η αναπηρια οριζεται ως προιον της κοινωνιας (κοινωνικη κατασκευη). Δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας (προεκταση του κοινωνικου μοντελου): Η αναπηρια οριζεται ως η αλληλεπιδραση αναμεσα στις δυσκολιες που αυτη προκαλει απο τη μια μερια και τα εμποδια που θετει το περιβαλλον και η συμπεριφορα απο την αλλη.
Ιατρικο/ατομικο μοντελο της αναπηριας: Τα ατομα με αναπηρια αντιμετωπιζονται ως ασθενεις/αντικειμενα. Κοινωνικο μοντελο της αναπηριας: Τα ατομα με αναπηρια αντιμετωπιζονται ως δρωντα υποκειμενα. Δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας (προεκταση του κοινωνικου μοντελου): Τα ατομα με αναπηρια αντιμετωπιζονται ως φορεις δικαιωματων και ελευθεριων, με ικανοτητα αυτοπροσδιορισμου και πληρους συμμετοχης σε ολες τις σφαιρες της οικονομικης, κοινωνικης, πολιτικης και πολιτιστικης ζωης.
Ιατρικο/ατομικο μοντελο της αναπηριας: Η αναπηρια ως ατομικο προβλημα. Κοινωνικο μοντελο της αναπηριας: Η αναπηρια ως κοινωνικο προβλημα. Δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας (προεκταση του κοινωνικου μοντελου): Η αναπηρια ως ζητημα ανθρωπινων δικαιωματων.
Ιατρικο/ατομικο μοντελο της αναπηριας: «Κανονικοποιηση» του ατομου προκειμενου να προσαρμοστει στο περιβαλλον/Κοινωνικη ενσωματωση Κοινωνικο μοντελο της αναπηριας: Προσαρμογη του περιβαλλοντος (δομημενο, ηλεκτρονικο, κοινωνικο κ.λπ.), των υπηρεσιων και διαδικασιων ωστε να ικανοποιουνται και οι αναγκες των ατομων με αναπηρια/Κοινωνικη ενταξη. Δικαιωματικη προσεγγιση της αναπηριας (προεκταση του κοινωνικου μοντελου): Διαμορφωση ενος νεου νομικου «πολιτισμου» για την αναπηρια.
[Τελος πινακα]
~~~~σελιδα 9~~~~~

Καθως σκοπος της Συμβασης, συμφωνα με το αρθρο 1, ειναι «η προαγωγη, προστασια και διασφαλιση της πληρους και ισοτιμης απολαυσης ολων των δικαιωματων του ανθρωπου και των θεμελιωδων ελευθεριων απο ολα τα ατομα με αναπηρια και η προωθηση του σεβασμου της εγγενους αξιοπρεπειας», αυτο σημαινει οτι η Συμβαση δεν κατοχυρωνει νεα, αλλα αναδιατυπωνει ισχυοντα δικαιωματα, καλυπτοντας ολα τα πεδια της δημοσιας πολιτικης και το συνολο των θεμελιωδων δικαιωματων (ατομικα, κοινωνικα, πολιτικα). Τα κρατη που εχουν κυρωσει τη Συμβαση δεσμευονται να διασφαλισουν υφισταμενα δικαιωματα στα οποια αποτυπωνονται νεα προτυπα (π.χ. ευλογες προσαρμογες, προσβασιμοτητα, καθολικος σχεδιασμος), ενω παραλληλα αποσαφηνιζεται ο τροπος εφαρμογης γενικων δικαιωματων, οπως ειναι το δικαιωμα στη ζωη (αρθρο 10), η ισοτητα ενωπιον του νομου (αρθρο 12) κ.α. υπο το πρισμα της αναπηριας. Για να γινουν οι διαταξεις της Συμβασης πραγματικοτητα απαιτειται αφενος η αρση καθε εμποδιου και η καταργηση καθε διαταξης του εθνικου δικαιου που παραγει η αναπαραγει διακρισεις, αφετερου η θεσπιση συγκεκριμενων νομοθετικων, κανονιστικων, διοικητικων ρυθμισεων και μετρων εφαρμογης. Περαν ομως των προαναφερθεντων, απαραιτητη ειναι και η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας σε καθε νομοθεσια, πολιτικη, μετρο, δραση, προγραμματα κ.λπ. Συμφωνα λοιπον με το αρθρο 4, παρ. 1, εδαφιο γ, της Συμβασης, τα κρατη υποχρεουνται να «λαμβανουν υποψη την προστασια και την προαγωγη των ανθρωπινων δικαιωματων των ατομων με αναπηριες σε ολες τις πολιτικες και τα προγραμματα». Η διαταξη αυτη νοειται ως ρητρα της Συμβασης για την ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις πολιτικες και τα προγραμματα, η οποια μαλιστα πρεπει να ερμηνευεται σε συνδυασμο με το αρθρο 19, εδαφιο γ) της Συμβασης, το οποιο υποχρεωνει τα κρατη να διασφαλιζουν οτι «οι κοινοτικες υπηρεσιες και εγκαταστασεις για τον πληθυσμο ειναι διαθεσιμες, σε ιση βαση, στα ατομα με αναπηριες και ανταποκρινονται στις αναγκες τους».

[Ενοτητα] 3.1 Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας ως μεθοδολογια
H ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις πολιτικες (“disability mainstreaming”) συνδεεται αμεσα με τη μεταβαση απο το ιατρικο/ατομικο στο κοινωνικο μοντελο προσεγγισης της αναπηριας. Πιο συγκεκριμενα, απο την υιοθετηση της αντιληψης οτι η αναπηρια επηρεαζεται σε καθοριστικο βαθμο απο το ευρυτερο κοινωνικο περιβαλλον, προκυπτει το ζητημα οτι η οπτικη των ανθρωπινων δικαιωματων των ατομων με αναπηρια πρεπει να ενσωματωνεται στις πολιτικες και τα προγραμματα που αφορουν ολες τις σφαιρες της οικονομικης, κοινωνικης, πολιτικης και πολιτιστικης ζωης. Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας σε πολιτικες, μετρα, δρασεις, προγραμματα κ.λπ. κωδικοποιειται στα εξης ερωτηματα: Ποιες ειναι οι συνεπειες μιας πολιτικης, μετρου, δρασης, προγραμματος κ.λπ., θετικες και αρνητικες, για τα ατομα με αναπηρια, τα ατομα με χρονιες παθησεις και τις οικογενειες τους; Πως πρεπει αυτη η πολιτικη, το μετρο, η δραση, το προγραμμα, κ.λπ. να σχεδιαστει ωστε οχι μονο να μην αποκλειει, αλλα και να διευκολυνει τα ατομα με αναπηρια και τα ατομα με χρονιες παθησεις να ασκησουν τα συνταγματικα κατοχυρωμενα και ανθρωπινα δικαιωματα τους; Η διαδικασια αυτη προυποθετει:
~~~~σελιδα 10~~~~~

Πρωτον, τη συμμετοχη αναγνωρισμενων αντιπροσωπευτικων οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος, ατομων και ομαδων που εχουν ευλογο ενδιαφερον για τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, στον σχεδιασμο, την εφαρμογη, την παρακολουθηση και την αξιολογηση των πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ. σε τοπικο, περιφερειακο και εθνικο επιπεδο.

Δευτερον, την εκ των προτερων εκτιμηση των επιπτωσεων των πολιτικων, μετρων, δρασεων κ.λπ. στα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, καθως και τη διαμορφωση ποσοτικων και ποιοτικων δεικτων και τη συλλογη δεδομενων και στατιστικων στοιχειων για την αναπηρια, μεσω των οποιων ειναι εφικτη η εκ των υστερων μετρηση και αξιολογηση των επιπτωσεων.

***
Πρεπει να εξεταζονται οι επιπτωσεις στην ισοτιμη ασκηση των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και των ατομων με χρονιες παθησεις με την ιδιοτητα τους τοσο ως εξυπηρετουμενων οσο και ως εργαζομενων. Τις περισσοτερες φορες, η δευτερη διασταση αγνοειται. Σε τομεις δε οπως ειναι η επιχειρηματικοτητα, ο αθλητισμος, ο πολιτισμος κ.λπ. πρεπει να λαμβανονται υποψη και οι επιπτωσεις σε επιχειρηματιες, αθλητες και καλλιτεχνες/δημιουργους με αναπηρια/χρονια παθηση αντιστοιχα.
****

Τριτον, την εφαρμογη των αρχων του καθολικου σχεδιασμου υπηρεσιων, προιοντων, διαδικασιων, περιβαλλοντων και οργανωτικων δομων, διοτι με αυτον τον τροπο μπορει να διασφαλιστει η χρηση τους απο ολους στο μεγαλυτερο δυνατο βαθμο, χωρις να απαιτουνται ειδικες προσαρμογες η εξειδικευμενος σχεδιασμος, καθως και την παροχη ευλογων προσαρμογων.

Ωστοσο, η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας σε πολιτικες, μετρα, δρασεις, προγραμματα κ.λπ. σε καμια περιπτωση δεν αποτελει λογο για την καταργηση των εξειδικευμενων και στοχευμενων πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ. προς οφελος των ατομων με αναπηρια. Αντιθετως δε, συμφωνα με τα Ηνωμενα εθνη: α) πρεπει να επιδιωκεται η προληψη και αντιμετωπιση, σε ολες τις πτυχες της ζωης, διαρθρωτικων κοινωνικων ανισοτητων μεταξυ των ατομων με αναπηρια και των ατομων χωρις αναπηρια, η καθολικη συμμετοχη και η ιση μεταχειριση ολων και β) πρεπει να λαμβανονται ειδικα μετρα για την ενδυναμωση των ατομων με αναπηρια και την ανταποκριση σε επιμερους αναγκες που προκυπτουν απο αυτην. Προκειται για προσεγγιση που συνδυαζει αφενος πολιτικες που απευθυνονται στο συνολο της κοινωνιας, εχοντας ομως λαβει υποψη εκ των προτερων τη διασταση της αναπηριας ωστε να αποτρεπονται αποκλεισμοι και διακρισεις, αφετερου πολιτικες στοχευμενες στα ατομα με αναπηρια που να ανταποκρινονται στις ιδιαιτερες αναγκες τους. Η ληψη θετικων μετρων δρασης [βλ. υποσημειωση 3] προς οφελος των ατομων με αναπηρια συνιστα συνταγματικη επιταγη [βλ. υποσημειωση 4].
~~~~σελιδα 11~~~~~

***
Βασικες αρχες για την ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας σε πολιτικες, μετρα, προγραμματα, δρασεις κ.λπ.
	* Η ευθυνη για την εφαρμογη της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας αφορα ολα τα επιπεδα διοικησης.
	* Για την εφαρμογη της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στην πραξη πρεπει να υπαρχει πολιτικη βουληση καθως και δεσμευση επαρκων οικονομικων και ανθρωπινων πορων.
	* Ο αρχικος προσδιορισμος των προβληματων σε ολα τα πεδια δρασης πρεπει να ειναι τετοιος ωστε να μπορουν να εντοπιστουν υφισταμενες διαφορες και ανισοτητες μεταξυ ατομων με και χωρις αναπηρια.
	* Για την παρακολουθηση της προοδου εφαρμογης της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας απαιτειται η αναπτυξη μηχανισμων επαρκους λογοδοσιας και δεικτες.
	* Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας ως διαδικασια απαιτει την ευρεια και ισοτιμη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια σε ολα τα επιπεδα ληψης αποφασης και σε ολα τα σταδια (σχεδιασμος, εφαρμογη, παρακολουθηση, αξιολογηση).
	* Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας δεν αντικαθιστα την αναγκη για στοχευμενες πολιτικες και μετρα, ουτε επισης καταργει την αναγκη για ξεχωριστα τμηματα και υπηρεσιες για θεματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις.
	* Συνεχης επιμορφωση των στελεχων της περιφερειακης και τοπικης αυτοδιοικησης με σκοπο την υιοθετηση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας και τον εφοδιασμο τους με γνωσεις και ικανοτητες για την αποτελεσματικη ενσωματωση και εφαρμογη της σε πολιτικες, μετρα, δρασεις, προγραμματα κ.λπ.
****
~~~~σελιδα 12~~~~~

[Ενοτητα] 3.2 Εμποδια στην ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας και τροποι αρσης αυτων

➢ ΕΜΠΟΔΙΟ 1: Στερεοτυπα, εσφαλμενες αντιληψεις και προκαταληψεις σε βαρος των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις
Υπαρχουν πολλα αρνητικα στερεοτυπα, προκαταληψεις και εσφαλμενες αντιληψεις συμφωνα με τις οποιες η αναπηρια ειναι προβλημα, και τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις δεν μπορει παρα να ειναι παθητικοι αποδεκτες υπηρεσιων και προνομιων, ατομα εξαρτωμενα απο το περιβαλλον τους, μειωμενων δυνατοτητων και λιγοτερο αποδοτικα. Τετοιου ειδους αντιληψεις οδηγουν σε διακριτικη μεταχειριση σε βαρος τους, στην περιθωριοποιηση τους, προσβαλλουν συνταγματικα κατοχυρωμενα και θεμελιωδη ανθρωπινα δικαιωματα - μεταξυ των οποιων το δικαιωμα στη διαφορετικοτητα και την προσωπικη αναπτυξη - και παρεμποδιζουν την πληρη και ισοτιμη συμμετοχη τους στην κοινωνια, σε ισοτιμη βαση με τους αλλους πολιτες.

➢ ΕΜΠΟΔΙΟ 2: ελλειψη γνωσης και τεχνογνωσιας σε θεματα αναπηριας
Πολλα στελεχη της περιφερειακης και τοπικης αυτοδιοικησης στερουνται θεωρητικων γνωσεων και τεχνογνωσιας σε σχεση με την αναπηρια, τις διαφορετικες κατηγοριες της, τα συνταγματικα κατοχυρωμενα και θεμελιωδη δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, το θεσμικο πλαισιο που τα προστατευει, τα εμποδια και τις διακρισεις που υφιστανται. Η ελλειψη γνωσης συνεπαγεται την ανεπαρκη και αναποτελεσματικη ανταποκριση στις αναγκες των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις με τροπο που να διασφαλιζεται η ισοτιμη μεταχειριση τους, ο σεβασμος στη διαφορετικοτητα τους και η προωθηση της πληρους ενταξης τους στην κοινωνια.

ΑΡΣΗ ΕΜΠΟΔΙΩΝ 1 και 2: Ευαισθητοποιηση και εκπαιδευση-καταρτιση
Η αποτυπωση της εξελιξης της αντιληψης της αναπηριας προς τη δικαιωματικη προσεγγιση σε θεσμους, και εν συνεχεια η διαδοση, υιοθετηση και εμπεδωση στην κοινωνια των αλλαγων και των νεων θεσεων για την αναπηρια, συνιστα μια διαδικασια που απαιτει διαρκη και συστηματικη υποστηριξη. Κατα συνεπεια, καθε περιφερειακη και δημοτικη αρχη οφειλει να ευαισθητοποιει, να ενημερωνει διαρκως και να εκπαιδευει τα στελεχη της σχετικα με την αναπηρια και τις διαφορετικες κατηγοριες της, τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και τις διαφορετικες αναγκες τους, καθως και τα εμποδια και τις διακρισεις που αντιμετωπιζουν στην προσπαθεια τους να συμμετεχουν ισοτιμα σε ολες της πτυχες της ζωης ως φορεις δικαιωματων, και οχι ως αντικειμενα/αποδεκτες φιλανθρωπιας. Η ευαισθητοποιηση και η εκπαιδευση πρεπει να λαμβανει χωρα σε διαβουλευση/συνεργασια με αντιπροσωπευτικες οργανωσεις των ατομων με αναπηρια και ειδικους εμπειρογνωμονες προκειμενου να επιφερει τα μεγιστα δυνατα αποτελεσματα.
~~~~σελιδα 13~~~~~

➢ ΕΜΠΟΔΙΟ 3:  ελλειψη πληροφοριων και δεδομενων
ενα σημαντικο εμποδιο στην αποτελεσματικη ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας σε πολιτικες, δρασεις, μετρα και προγραμματα κ.λπ. ειναι η ελλειψη δεδομενων σχετικων με την αναπηρια. Η ελλειψη δεδομενων μπορει να αφορα τις συνθηκες διαβιωσης των ατομων με αναπηρια, την κατασταση προσβασιμοτητας του περιβαλλοντος (φυσικου, δομημενου και ηλεκτρονικου) στο οποιο διαβιουν, τα εμποδια που αντιμετωπιζουν προκειμενου να ασκουν πληρως και ισοτιμα τα δικαιωματα τους, αλλα και τον βαθμο συμμετοχης τους στο οικονομικο, κοινωνικο, πολιτικο και πολιτισμικο γιγνεσθαι και στη ληψη αποφασεων που τα αφορουν.

ΑΡΣΗ ΕΜΠΟΔΙΟΥ 3: Διερευνηση και εκτιμηση της υφισταμενης καταστασης
Δεδομενου οτι η αναπηρια καθοριζεται σε σημαντικο βαθμο απο τις συνθηκες του περιβαλλοντος (φυσικο, δομημενο, ηλεκτρονικο, κοινωνικο, οικονομικο, πολιτιστικο κ.λπ.) -οι οποιες μπορει να την επιτεινουν η να την περιοριζουν- η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας προυποθετει την καταγραφη και κατανοηση αυτων των συνθηκων, καθως και τη διερευνηση, σε συνεργασια με τις αντιπροσωπευτικες οργανωσεις των ατομων με αναπηρια, ολων των υφισταμενων εμποδιων που δυσκολευουν την πληρη και απροσκοπτη ασκηση των συνταγματικα κατοχυρωμενων και ανθρωπινων δικαιωματων τους. Ο εντοπισμος ανισοτητων και αποκλεισμων που βιωνουν τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, αλλα και η ελλειψη προσβασιμοτητας στις υποδομες, τις υπηρεσιες και τα αγαθα που απευθυνονται στο συνολο των πολιτων, παιζουν σημαντικο ρολο στη χαραξη και την εφαρμογη πολιτικων που θα σεβονται, θα προστατευουν και θα προαγουν τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, και ταυτοχρονα θα ενθαρρυνουν και θα διευκολυνουν τη συμμετοχη τους σε θεσμους, λειτουργιες και δραστηριοτητες σε ιση βαση με τα ατομα χωρις αναπηρια.

➢ ΕΜΠΟΔΙΟ 4:  Μη εκπροσωπηση των ατομων με αναπηρια και των ατομων με χρονιες παθησεις στη ληψη αποφασεων και στις διαβουλευσεις
Με τον ν.2430/1996 η ελληνικη Πολιτεια αναγνωρισε την Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) ως την αντιπροσωπευτικοτερη οργανωση των ατομων με αναπηρια στη χωρα. Ωστοσο, αν και σε εθνικο επιπεδο εχει κατοχυρωθει θεσμικα η συμμετοχη εκπροσωπων των ατομων με αναπηρια σε διαδικασιες ληψης αποφασεων και διαβουλευσεων για θεματα που επηρεαζουν αμεσα η εμμεσα τη ζωη τους, σε τοπικο επιπεδο δεν ισχυει το ιδιο. Η συμμετοχη τους ειτε απουσιαζει παντελως ειτε περιοριζεται μονο σε εξειδικευμενα θεματα που αφορουν αποκλειστικα τα ατομα με αναπηρια. αλλοτε παλι, προσπαθειες ενθαρρυνσης της συμμετοχης των ατομων με αναπηρια εντασσονται στο πλαισιο λειτουργιας ατυπων δικτυων που αναπτυσσονται στην τοπικη κοινωνια. Η ανταλλαγη αποψεων επαφιεται ως επι το πλειστων σε μεμονωμενες ενεργειες, και οχι σε θεσμοθετημενες διαδικασιες και μηχανισμους.
~~~~σελιδα 14~~~~~

ΑΡΣΗ ΕΜΠΟΔΙΟΥ 4: Συμμετοχη των αντιπροσωπευτικων οργανωσεων των ατομων με αναπηρια σε διαδικασιες ληψης αποφασεων και διαβουλευσεων
Η συμμετοχη αντιπροσωπευτικων οργανωσεων των ατομων με αναπηρια σε διαδικασιες διαβουλευσης και ληψης αποφασεων πρεπει να κατοχυρωνεται θεσμικα και να διασφαλιζεται σε ολες τις περιπτωσεις, οπου πολιτικες, δρασεις, μετρα και προγραμματα εχουν αμεσο η εμμεσο αντικτυπο στην ασκηση των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Ως εκ τουτου, η συμμετοχη εκπροσωπων του αναπηρικου κινηματος πρεπει να ενθαρρυνεται και να διασφαλιζεται σε επιπεδο φορεων, θεσμων, διοικητικων οργανων κ.λπ., αλλα και σε ολα τα σταδια (σχεδιασμος, εφαρμογη, παρακολουθηση και αξιολογηση) καθε στρατηγικης και πολιτικης που αφορα στον γενικο πληθυσμο.
~~~~σελιδα 15~~~~~


~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
4. Οι θεσμικες υποχρεωσεις της Περιφερειας και των Δημων

Στον ν.4488/2017 προβλεπονται οι παρακατω υποχρεωσεις για τις Περιφερειες και τους Δημους της χωρας:

I) Η υποχρεωση για την οριζοντια ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας σε καθε δημοσια πολιτικη, διοικητικη διαδικασια, δραση, μετρο και προγραμμα.
Συμφωνα με το αρθρο 62, παρ. 1, ολες οι υπηρεσιες των Περιφερειων και των Δημων οφειλουν να ενσωματωσουν «τη διασταση της αναπηριας σε καθε δημοσια πολιτικη, διοικητικη διαδικασια, δραση, μετρο και προγραμμα της αρμοδιοτητας τους με στοχο την εξαλειψη, αποκατασταση και αποτροπη ανισοτητων μεταξυ ατομων με και χωρις αναπηριες». Για τον σκοπο αυτο υποχρεουνται να:
	• Υποβαλλουν εκθεσεις στα Επιμερους Σημεια Αναφορας σχετικα με τις δρασεις, τα μετρα και τα προγραμματα που υιοθετουν για την επιτευξη της ισοτητας των ατομων με αναπηρια. Συμφωνα με το αρθρο 71, παρ. 3, του ν.4488/2017, τα Επιμερους Σημεια Αναφορας συστηνονται στην εδρα καθε Περιφερειας και καθε Δημου. Μπορει να ειναι ειτε ο Περιφερειαρχης η ο Δημαρχος ειτε, υστερα απο δικη τους αποφαση, οργανικη μοναδα επιπεδου Γενικης Διευθυνσης, Διευθυνσης η Τμηματος. Τα Επιμερους Σημεια Αναφορας υποβαλλουν τις εκθεσεις τους στο Κεντρικο Σημειο Αναφορας, το οποιο συμφωνα με το αρθρο 70, παρ.1, του ιδιου νομου ειναι η Γενικη Γραμματεια Διαφανειας και Ανθρωπινων Δικαιωματων.
	• Υιοθετουν ποσοτικους και ποιοτικους δεικτες για τα θεματα αναπηριας, οπως αυτοι καθοριζονται απο αρμοδια διεθνη και ευρωπαικα οργανα, προκειμενου να καθισταται δυνατη η μετρηση και η αξιολογηση της ενταξης της διαστασης της αναπηριας.
	• Συλλεγουν και τηρουν επιμερους στατιστικα στοιχεια για την αναπηρια ως προς τους τομεις ευθυνης τους.

***
«Κλειδια» για την ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις περιφερειακες και τοπικες πολιτικες
* Διαβουλευση με τις οργανωσεις του αναπηρικου κινηματος με στοχο την ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στον στρατηγικο και επιχειρησιακο προγραμματισμο της Περιφερειας και των Δημων.
~~~~σελιδα 16~~~~~
* Θεσμικη συμμετοχη εκπροσωπων του αναπηρικου κινηματος σε ολες τις επιτροπες, τις ομαδες εργασιας κ.λπ. της Περιφερειας και των Δημων.
* Εκπαιδευση, σε συνεργασια με οργανωσεις του αναπηρικου κινηματος, των στελεχων της περιφερειακης και τοπικης αυτοδιοικησης σε ζητηματα αναπηριας.
* ελεγχος της τηρησης της εφαρμογης των υφισταμενων θεσμικων διαταξεων που αφορουν στα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και των ατομων με χρονιες παθησεις. 
* Αξιοποιηση των αποψεων των ατομων με αναπηρια, των ατομων με χρονιες παθησεις και των γονεων/κηδεμονων τους που απασχολουνται στις υπηρεσιες της Περιφερειας και των Δημων.
* Διαμορφωση ποσοτικων και ποιοτικων δεικτων αναφορικα με τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και των ατομων με χρονιες παθησεις ανα τομεα πολιτικης.
* Συλλογη και επεξεργασια στατιστικων στοιχειων και δεδομενων αναφορικα με τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και των ατομων με χρονιες παθησεις.
* Τροποποιηση υφισταμενων εγκυκλιων, αδειων, κανονισμων που δημιουργουν διακρισεις σε βαρος των ατομων με αναπηρια, των ατομων με χρονιες παθησεις και των οικογενειων τους.
* Συμπεριληψη της αρχης της μη διακρισης λογω αναπηριας και των αρχων του καθολικου σχεδιασμου ως κριτηριων επιλεξιμοτητας σε ολες τις δημοσιες συμβασεις εργων.
* Συναψη προγραμματικων διμερων συμβασεων συνεργασιας με οργανωσεις του αναπηρικου κινηματος για την εκτελεση εργων η την παροχη υπηρεσιων με σκοπο την προστασια και τη στηριξη ατομων με αναπηρια.
****

II) Η υποχρεωση για τον καθολικο σχεδιασμο διοικητικων προιοντων, περιβαλλοντων και υπηρεσιων.
Συμφωνα με το αρθρο 63, παρ. 1, οι Περιφερειες και οι Δημοι «υποχρεουνται να τηρουν τις αρχες του καθολικου σχεδιασμου του αρθρου 2 της Συμβασης, οπως εξειδικευονται και επικαιροποιουνται καθε φορα, κατα το σχεδιασμο δημοσιων πολιτικων, διοικητικων υπηρεσιων και προιοντων, διαδικασιων, περιβαλλοντων και οργανωτικων δομων, που θα μπορουν να χρησιμοποιουνται απο ολους στο μεγαλυτερο δυνατο βαθμο, χωρις να απαιτουνται ειδικες προσαρμογες η εξειδικευμενος σχεδιασμος». Επιπροσθετα, στην ιδια παραγραφο προβλεπεται οτι για την επικαιροποιηση των προδιαγραφων και των οδηγιων εφαρμογης των αρχων του καθολικου σχεδιασμου, οι υποχρεοι φορεις τελουν σε διαβουλευση με αναγνωρισμενες οργανωσεις του αναπηρικου κινηματος, καθως και με ατομα και ομαδες ατομων που εχουν ευλογο ενδιαφερον για τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια (π.χ. γονεων η/και κηδεμονων ατομων με αναπηρια κ.λπ.).
~~~~σελιδα 17~~~~~

***
«Καθολικος Σχεδιασμος»
Σημαινει τον σχεδιασμο προιοντων, περιβαλλοντων, προγραμματων και υπηρεσιων που μπορουν να χρησιμοποιηθουν απο ολους τους ανθρωπους, στη μεγαλυτερη δυνατη εκταση, χωρις αναγκη προσαρμογης η εξειδικευμενου σχεδιασμου. Ο καθολικος σχεδιασμος δεν αποκλειει τις υποβοηθητικες συσκευες για συγκεκριμενες ομαδες ατομων με αναπηριες, οπου αυτο απαιτειται. (αρθρο 2 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες). Η διαφορα αναμεσα στην προσβασιμοτητα και στον «Καθολικο Σχεδιασμο» (“Universal Design”) η «Σχεδιασμο για ολους» (“Design for All”) η «Συμπεριληπτικο Σχεδιασμο» (“Inclusive Design”) ειναι πως η πρωτη αφορα στα ατομα με αναπηρια, ενω ο δευτερος τους παντες. Κατα συνεπεια, ο «Καθολικος Σχεδιασμος» ειναι εννοια ευρυτερη της προσβασιμοτητας. Η εφαρμογη του «Σχεδιασμου για ολους» προσδιδει προσθετη αξια και διευρυνει την ομαδα των επωφελουμενων, ενω περιοριζει την υποχρεωση για προβλεψη και παροχη προσθετων εξειδικευμενων λυσεων (π.χ. ενα κτιριο προσβασιμο σε ατομα με κινητικη αναπηρια διευκολυνει και τη μετακινηση ηλικιωμενων η εγκυων). Στην ουσια διασφαλιζει στην πραξη τη βασικη δημοκρατικη αρχη του σεβασμου στην ποικιλομορφια και στην ισοτητα. Με την εφαρμογη των αρχων του επιτυγχανεται, οπως ηδη προαναφερθηκε, η εξαλειψη εμποδιων που αφορουν και στα ατομα με αναπηρια.
****

***
Ο «Σχεδιασμος για ολους» βασιζεται στις παρακατω επτα (7) αρχες (The Center for Universal Design in NCSU) [βλ. υποσημειωση 5]:
1. Ισοτιμια στη δυνατοτητα χρησης: Ο σχεδιασμος απευθυνεται σε ατομα διαφορων δεξιοτητων. 
2. Προσαρμοστικοτητα στη χρηση: Ο σχεδιασμος εξυπηρετει ενα ευρυ φασμα ατομικων προτιμησεων και δεξιοτητων.
3. Απλη και διαισθητικη χρηση: Ο σχεδιασμος ειναι ευκολο να κατανοηθει, ανεξαρτητα απο το μορφωτικο επιπεδο, τις εμπειριες, τις γλωσσικες δεξιοτητες η τη δυνατοτητα αντιληψης που διαθετουν τα ατομα.
4. Ευληπτη πληροφορια: Ο σχεδιασμος επικοινωνει στο χρηστη τις απαραιτητες πληροφοριες αποτελεσματικα, ανεξαρτητα απο τις συνθηκες περιβαλλοντος η τις αισθητηριακες ικανοτητες του χρηστη.
~~~~σελιδα 18~~~~~
5. Ανοχη στα λαθη: Ο σχεδιασμος ελαχιστοποιει τους κινδυνους και τα αρνητικα αποτελεσματα απο λανθασμενη η αθελητη πραξη.
6. Καταβολη μικρης φυσικης προσπαθειας: Ο σχεδιασμος μπορει να χρησιμοποιηθει αποτελεσματικα και ανετα με την καταβολη ελαχιστης προσπαθειας.
7. Καταλληλες διαστασεις και επιφανεια προσεγγισης και χρησης: Ο σχεδιασμος λαμβανει υποψη του τις απαιτησεις σε διαστασεις και επιφανειες για την προσεγγιση, τον χειρισμο και τη χρηση, ανεξαρτητα απο τη σωματικη διαπλαση του χρηστη, τη σταση του σωματος του και τις δυνατοτητες κινησης που διαθετει.
****

***
Παραδειγματα «Καθολικου Σχεδιασμου»
• Κειμενο για ολους
Στο πλαισιο του καθολικου σχεδιασμου, αναπτυχθηκε η μεθοδος «Easy-to-Read» («Κειμενο για ολους») με στοχο τη δημιουργια κειμενων καταλληλων για κοινο που δυσκολευεται να διαβασει για διαφορους λογους, π.χ. λογω αναπηριας, μαθησιακων δυσκολιων, κοινωνικων προβληματων κ.λπ.. Προκειται για μια μεθοδο μεταγραφης κειμενου που οχι μονο διευκολυνει την αναγνωση, αλλα κυριως την κατανοηση. Δεν προκειται απλως για αποκωδικοποιηση λεξεων, αλλα για μεθοδο που επιτρεπει στο χρηστη να αποκτησει γνωση και πανω απ’ ολα να εχει μια εμπειρια που κινητοποιει τον νου.
• Πορτες που ανοιγουν αυτοματα
Οι πορτες που ανοιγουν αυτοματα, με την καταλληλη χρονορυθμιση, οι οποιες εξυπηρετουν τους τυφλους, τους χρηστες αναπηρικων αμαξιδιων, τους ηλικιωμενους, αυτους που μεταφερουν ψωνια, μωρα κ.λπ.
• Ραμπες
Οι ραμπες, που ενω ειναι απαραιτητες για τους χρηστες αναπηρικων αμαξιδιων, διευκολυνουν ατομα που μεταφερουν παιδικα καροτσια, που χρησιμοποιουν μπαστουνι, πατινια, τους ηλικιωμενους, τον μεσο πεζο κ.λπ.
****

III) Η υποχρεωση καθε φυσικου η νομικου προσωπου δημοσιου η ιδιωτικου δικαιου να διασφαλιζει την ισοτιμη ασκηση των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια στο πεδιο των αρμοδιοτητων η δραστηριοτητων του.
Συμφωνα με το αρθρο 61, παρ. 1, οι Περιφερειες, οι Δημοι και οι εποπτευομενοι φορεις τους υποχρεουνται: α) να αφαιρουν υφισταμενα εμποδια καθε ειδους, β) να τηρουν τις αρχες καθολικου σχεδιασμου σε καθε τομεα της αρμοδιοτητας του η δραστηριοποιησης του, προκειμενου να διασφαλιζει για τα ατομα με αναπηρια την προσβασιμοτητα των υποδομων, των υπηρεσιων η των αγαθων που προσφερουν, γ) να παρεχουν, οπου απαιτειται σε συγκεκριμενη περιπτωση, ευλογες προσαρμογες υπο τη μορφη εξατομικευμενων και καταλληλων τροποποιησεων, ρυθμισεων και ενδεδειγμενων μετρων, στην περιπτωση που δεν δημιουργουν δυσαναλογο η αδικαιολογητο βαρος, δ) να απεχουν απο πρακτικες, κριτηρια, συνηθειες και συμπεριφορες που συνεπαγονται διακρισεις σε βαρος των ατομων με αναπηρια. Επιπροσθετα, η Περιφερεια και οι Δημοι, προκειμενου να συμβαλλουν στην εφαρμογη των προαναφερθεισων απαιτησεων στον ιδιωτικο τομεα, επιβαλλεται νομοθετικα στις δημοσιες συμβασεις να περιλαμβανουν σχετικες προδιαγραφες και σχετικους ορους.
~~~~σελιδα 19~~~~~

***
Οι «ευλογες προσαρμογες» μπορει να αφορουν:
• την προσαρμογη των κτιριακων εγκαταστασεων (π.χ. κατασκευη μιας ραμπας για να μπορει να κινειται ανετα ενας χρηστης αναπηρικου αμαξιδιου),
• την προσαρμογη του χωρου και της επιπλωσης (π.χ. γραφειο στο οποιο να μπορει να εισερχεται αναπηρικο αμαξιδιο),
• την παροχη υποστηρικτικης τεχνολογιας (π.χ. εξοπλισμος, λογισμικο, τεχνικα βοηθηματα),
• την τροποποιηση πολιτικων/διαδικασιων/πρακτικων (π.χ. ευελικτο ωραριο, διαδικασιες διαφυγης ατομων με αναπηρια σε καταστασεις εκτακτης αναγκης κ.λπ.),
• την παροχη «μορφων ζωντανης βοηθειας και ενδιαμεσων», οπως ειναι οι διερμηνεις νοηματικης γλωσσας, οι αναγνωστες και οι συνοδοι για τα τυφλα ατομα, οι προσωπικοι εκπαιδευτες για την εκμαθηση του αντικειμενου της εργασιας για ατομα με νοητικη αναπηρια κ.λπ.,
• την παροχη προσθετης καταρτισης στα ατομα με αναπηρια, 
• την ευαισθητοποιηση σε ζητηματα αναπηριας/χρονιας παθησης του ευρυτερου περιβαλλοντος στο οποιο βρισκεται και δραστηριοποιειται το ατομο με αναπηρια/χρονια παθηση.
****

Δεδομενης της εγγυτητας τους στα προβληματα, η περιφερεια και οι Δημοι μπορουν να κανουν τη διαφορα στην επιτευξη της ισοτητας ευκαιριων, στη συμμετοχη στη ληψη αποφασεων και στην προσβαση σε δικαιωματα, προγραμματα και υπηρεσιες, σχεδιαζοντας το φυσικο, δομημενο και ηλεκτρονικο περιβαλλον και τις διαδικασιες με τροπο που να επιτρεπει την ισοτιμη συμμετοχη ολων των πολιτων.
~~~~σελιδα 20~~~~~


~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
5. Συμμετοχη των οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος στις διαδικασιες διαβουλευσης και ληψης αποφασεων

Η συμμετοχη των οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος στις διαδικασιες διαβουλευσης και ληψης αποφασεων αποτελουν κεντρικους πυλωνες της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας και βασικες αρχες καλης διακυβερνησης. Η διαβουλευση και εμπλοκη των ατομων με αναπηρια, μεσω των οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος, κατα την αναπτυξη και εφαρμογη νομοθεσιας και πολιτικων σε ολα τα επιπεδα διακυβερνησης εντασσεται στις γενικες υποχρεωσεις που η Συμβαση κατοχυρωνει, δεσμευοντας τα κρατη -μελη (αρθρο 4, παρ. 3 της Συμβασης). Το παγκοσμιο αναπηρικο κινημα εχει κωδικοποιησει τη σημασια της συμμετοχης των ατομων με αναπηρια στα θεματα που τα αφορουν στο συνθημα «Τιποτα για εμας, χωρις εμας». Η Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες αποτελει απτο παραδειγμα διεθνους κειμενου που συν-διαμορφωθηκε με την ενεργητικη συμμετοχη του παγκοσμιου αναπηρικου κινηματος.

[Ενοτητα] 5.1 Διαδικασιες διαβουλευσης
Η διαδικασια διαβουλευσης δεν αφορα μονο τα ατομα με αναπηρια, αλλα καθε ενδιαφερομενο πολιτη που επηρεαζεται απο τις λαμβανομενες αποφασεις. Αποτελει διαδικασια συμβουλευτικου χαρακτηρα και περιλαμβανει την ανταλλαγη αποψεων και ιδεων. Η διαβουλευση αποτελει σημαντικη προυποθεση για την ενισχυση της συμμετοχης ολων των κοινωνικων ομαδων. Στην περιπτωση των ατομων με αναπηρια, η διαβουλευση αποτελει ουσιαστικο βημα για την ενταξη των αναγκων τους στο συνολο των πολιτικων και στρατηγικων που καθοριζουν την ποιοτητα της ζωης τους. Μεσω αυτης, μπορουν να επικοινωνησουν τα εμποδια που αντιμετωπιζουν και να προτεινουν λυσεις για την υπερβαση τους. Κρισιμο ζητουμενο στις διαδικασιες διαβουλευσης (φυσικες η ηλεκτρονικες) ειναι εαν αυτες ειναι πληρως προσβασιμες στα ατομα με αναπηρια και εαν διευκολυνουν και επιτρεπουν την ουσιαστικη συμμετοχη τους. Η αποτελεσματικη διαβουλευση διευκολυνει τη δημιουργια σχεσεων εμπιστοσυνης, τη διαχυση της πληροφοριας αναφορικα με νεες πολιτικες, μετρα, προγραμματα δρασεις κ.λπ. που προκειται να υλοποιηθουν, την κατανοηση του τροπου με τον οποιο οι δρασεις της περιφερειακης και τοπικης αυτοδιοικησης επηρεαζουν τα ατομα με αναπηρια, χρονιες παθησεις και τις οικογενειες τους. Η διαβουλευση με τις οργανωσεις του αναπηρικου κινηματος πρεπει να λαμβανει χωρα σε ολες τις φασεις σχεδιασμου, εφαρμογης, παρακολουθησης και αξιολογησης.
~~~~σελιδα 21~~~~~

[Ενοτητα] 5.2 Διαδικασιες ληψης αποφασεων
Η συμμετοχη στη διαδικασια ληψης αποφασεων δεν αφορα στην παροχη η την ανταλλαγη πληροφοριων και αποψεων, αλλα στην απο κοινου ληψη αποφασεων. Για την επιτευξη αυτου απαιτειται η θεσμικη εκπροσωπηση των οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος σε επιτροπες, ομαδες εργασιας και λοιπα θεσμικα οργανα που λαμβανουν αποφασεις. Η συμμετοχη των οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος στη διαδικασια ληψης αποφασεων πρεπει να λαμβανει χωρα σε ολες τις φασεις σχεδιασμου, εφαρμογης, παρακολουθησης και αξιολογησης.


~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
6. Εκτιμηση & αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια

Η εκπληρωση απο τις Περιφερειες και τους Δημους της χωρας υποχρεωσεων που προβλεπονται στο ν.4488/2017, οπως: i) η υποχρεωση για οριζοντια ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας σε καθε δημοσια πολιτικη, διοικητικη διαδικασια, δραση, μετρο και προγραμμα (αρθρο 62, παρ. 1) και ii) η υποχρεωση για τον καθολικο σχεδιασμο διοικητικων προιοντων, περιβαλλοντων και υπηρεσιων (αρθρο 63, παρ. 1), προυποθετει την εκτιμηση και αξιολογηση των επιπτωσεων στα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια.

***
Η εκτιμηση και αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια μπορει να αφορα σε:
	* Αποφασεις, νομοθεσια, πολιτικες, μετρα, δρασεις και υπηρεσιες σε διαφορους τομεις (π.χ. υγεια, κοινωνικη προστασια, παιδεια, απασχοληση, πολιτισμο, περιβαλλον, κ.λπ.) που ειτε αφορουν αποκλειστικα και μονο τα ατομα με αναπηρια ειτε τον γενικο πληθυσμο.
	* Διαδικασιες, πρακτικες, λειτουργιες και οδηγιες που μπορουν να επηρεαζουν σημαντικα τη ζωη των ατομων με αναπηρια (ειτε να διευκολυνουν ειτε να θετουν εμποδια και να δημιουργουν διακρισεις και αποκλεισμους).
****
~~~~σελιδα 22~~~~~

Η (εκ των προτερων) εκτιμηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια ειναι μια διαδικασια μεσω της οποιας εξεταζεται ο εν δυναμει αντικτυπος και οι συνεπειες που ενδεχεται να εχουν σχεδιαζομενες πολιτικες, δρασεις, μετρα, προγραμματα κ.λπ. στην απροσκοπτη ασκηση απο τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις των θεμελιωδων ανθρωπινων δικαιωματων τους. Η (εκ των υστερων) αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια ειναι μια διαδικασια μεσω της οποιας εξεταζεται ο αντικτυπος και οι συνεπειες, θετικες η αρνητικες, που εχουν τρεχουσες η ολοκληρωμενες πολιτικες, δρασεις, μετρα, προγραμματα κ.λπ. στην απροσκοπτη ασκηση απο τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις των θεμελιωδων ανθρωπινων δικαιωματων τους. Στις διαδικασιες αυτες πρεπει να συμμετεχουν ειδικοι σε θεματα αναπηριας/χρονιας παθησης, καθως και ατομα με αναπηρια, χρονιες παθησεις και μελη των οικογενειων τους, ωστε να διασφαλιζεται οτι λαμβανεται υποψη και η δικη τους γνωση και εμπειρια.

***
Η εκτιμηση και αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια αποτελει:
	• εναν τροπο σκεψης που προωθει την κοινωνικη ενταξη και αντιμετωπιζει το κοινωνικο συνολο ως αθροισμα ισων υποκειμενων με διαφορετικα χαρακτηριστικα και αναγκες. Υπο αυτην την εννοια δεν αφορα μονο επισημες, αλλα και ανεπισημες ενεργειες/αποφασεις.
	• ενα εργαλειο που βοηθα τους φορεις χαραξης και ασκησης πολιτικης να εντοπιζουν τις επιπτωσεις των αποφασεων και των πολιτικων τους σε συγκεκριμενα θεματα η ομαδες πληθυσμου, και ως εκ τουτου να αμβλυνουν η να αποτρεψουν μη επιθυμητες επιπτωσεις. Τους βοηθα, συνεπως, να εκπληρωνουν τις υποχρεωσεις τους για προληψη και εξαλειψη των διακρισεων και του κοινωνικου αποκλεισμου, και να προσδιοριζουν τις ενεργειες που απαιτουνται για την προωθηση και διασφαλιση της ισοτητας και της ευημεριας για ολους τους πολιτες, με η χωρις αναπηρια/χρονια παθηση.
****

***
Η εκτιμηση και αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια συμβαλλει:
	* Στη ληψη αποφασεων με πληρη επιγνωση των πιθανων και ενδεχομενων επιπτωσεων τους στα ατομα με αναπηρια.
	* Στη ληψη αποφασεων που δεν εισαγουν διακρισεις σε βαρος των ατομων με αναπηρια, αλλα προωθουν την ισοτητα των ευκαιριων.
	* Στο σχεδιασμο πολιτικων, μετρων, προγραμματων και υπηρεσιων που ειναι σχεδιασμενα για ολους.
~~~~σελιδα 23~~~~~
	* Στην ανταποκρισιμοτητα των παρεχομενων υπηρεσιων και στην ιση μεταχειριση ολων των πολιτων, με η χωρις αναπηρια.
	* Στην αποτελεσματικοτερη και αποδοτικοτερη διαχειριση πορων, αφου λαμβανονται εγκαιρως υποψη οι αναγκες των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις και δεν χρειαζεται να γινουν σε μεταγενεστερο σταδιο διορθωτικες παρεμβασεις, οι οποιες κοστιζουν περισσοτερο.
****

***
Τα αποτελεσματα απο την αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια μπορουν να αξιοποιηθουν για:
	• τη διαμορφωση νεων πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ.
	• τον επανασχεδιασμο των υφισταμενων πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ.
****

Η εκτιμηση/αξιολογηση των επιπτωσεων αφορα ολο τον «κυκλο ζωης» μιας αποφασης, πολιτικης, μετρου, δρασης, προγραμματος κ.λπ. Δηλαδη, πρεπει να λαμβανει χωρα τοσο στη φαση του αρχικου σχεδιασμου οσο και στις φασεις της εφαρμογης και της παρακολουθησης. Προκειται για μια συνεχιζομενη διαδικασια και οχι για κατι που συμβαινει μονο μια φορα κατα την εναρξη η την ολοκληρωση μιας αποφασης, πολιτικης, μετρου δρασης κ.λπ. Επισης, ειναι σημαντικο η εκτιμηση/αξιολογηση των επιπτωσεων να αποτελει βαση διαβουλευσης με τα εμπλεκομενα μερη κατα τον αρχικο σχεδιασμο των αποφασεων, πολιτικων μετρων, δρασεων κ.λπ.

[Ενοτητα] 6.1 Η διαδικασια εκτιμησης/αξιολογησης των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια σε πεντε βηματα

1ο Βημα: Συσχετιση της πολιτικης, μετρου, δρασης, προγραμματος κ.λπ. με την ομαδα των ατομων με αναπηρια
Πρωτο βημα αποτελει η οριοθετηση της στοχευσης της σχεδιαζομενης πολιτικης, του μετρου, της δρασης, του προγραμματος κ.λπ. προκειμενου να προσδιοριστει εαν θα εχει αντικτυπο στα ατομα με αναπηρια και στα ατομα με χρονιες παθησεις. Εαν, για παραδειγμα, το μετρο ειναι γενικης εφαρμογης, θεωρειται οτι επηρεαζει εξ’ ορισμου και τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Εαν απευθυνεται σε επιμερους ομαδες-στοχο, διερευναται εαν, και σε ποιο βαθμο, σε αυτες περιλαμβανονται και τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Εαν απευθυνεται αποκλειστικα σε ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, διερευναται με ποιο τροπο θα μπορουσε να επηρεασει ατομα με διαφορετικο τυπο αναπηριας/χρονιας παθησης. Τελος, εξεταζεται εαν η πολιτικη, το μετρο, η δραση, το προγραμμα κ.λπ. μπορει να επηρεασει ομαδες εκτος του πληθυσμου-στοχου, κι αν θα μπορουσαν τα ατομα αυτα να εχουν καποιας μορφης αναπηρια/χρονια παθηση.
~~~~σελιδα 24~~~~~

2ο Βημα: Συγκεντρωση στοιχειων και πληροφοριων για την τεκμηριωση των επιπτωσεων
Δευτερο βημα αποτελει η τεκμηριωση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια μεσω της αναλυσης πληροφοριων και δεδομενων, ποσοτικων και ποιοτικων, που συγκεντρωνονται ειδικα για αυτον τον σκοπο.

3ο Βημα: Προσδιορισμος του ειδους των επιπτωσεων
Αν η πολιτικη, το μετρο, η δραση, το προγραμμα κ.λπ. εχει αντικτυπο στα ατομα με αναπηρια, το βημα αυτο εστιαζει στην αναλυση του ειδους των επιπτωσεων. Επιχειρει να τεκμηριωσει ποιος θα ειναι ο αντικτυπος, ειτε θετικος ειτε αρνητικος, στα ατομα με διαφορετικες κατηγοριες αναπηριας (π.χ. κινητικες, αισθητηριακες, ψυχικες κ.λπ.) η χρονιας παθησης (π.χ. ατομα με θαλασσαιμια, νεφροπαθεια, σακχαρωδη διαβητη κ.λπ.) και διαφορετικου προφιλ, δηλαδη ανδρες, γυναικες, παιδια, ηλικιωμενους με αναπηρια κ.λπ.

4ο Βημα: Μετρα για την αντιμετωπιση αρνητικων επιπτωσεων
Αν η αξιολογηση αναδεικνυει πιθανες αρνητικες επιπτωσεις, στο βημα αυτο εξεταζονται οι τροποι με τους οποιους αυτες μπορουν να μετριαστουν. Καθε αρνητικη επιδραση που εχει εντοπιστει εξεταζεται σε μεγαλυτερο βαθος με σκοπο την εξευρεση εναλλακτικων λυσεων προκειμενου να αμβλυνθει, να ελαχιστοποιηθει η να εκλειψει. Κατα την αναπτυξη εναλλακτικων λυσεων πρεπει να ληφθουν υποψη τυχον ακουσιες αρνητικες συνεπειες για τα ατομα χωρις αναπηρια.

5ο Βημα: Παρακολουθηση επιπτωσεων
Στο βημα αυτο λαμβανει χωρα ο σχεδιασμος των απαιτουμενων ενεργειων παρακολουθησης των επιπτωσεων στη ζωη των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις με το περασμα του χρονου. Η διαδικασια αυτη στοχευει στον εντοπισμο πραγματικων η πιθανων, θετικων η αρνητικων επιπτωσεων, ωστε ο σχεδιασμος και η υλοποιηση να προωθουν την ιση μεταχειριση και την ισοτητα.
~~~~σελιδα 25~~~~~

[Ενοτητα] 6.2 Κρισιμα ερωτηματα που πρεπει να εξεταζονται κατα τη διαδικασια εκτιμησης/αξιολογησης των επιπτωσεων στην αναπηρια

• Κατα τον σχεδιασμο πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ., ενδεικτικα ερωτηματα που πρεπει να εξεταζονται ειναι τα εξης:
	* Τι επιπτωσεις αναμενεται να εχει η πολιτικη, μετρο, δραση, προγραμμα κ.λπ. στα ατομα με αναπηρια;
	* Σε ποιες ομαδες ατομων με αναπηρια ενδεχεται να υπαρξει αντικτυπος;
	* Ειναι ο αντικτυπος θετικος η αρνητικος η και τα δυο;
	* Ποιες περαιτερω πληροφοριες απαιτουνται για να μετρηθει η πιθανοτητα και η εκταση των επιπτωσεων;
	* Απο που και πως μπορουν να ληφθουν αυτες οι πληροφοριες;
	* Τι λενε ολα τα διαθεσιμα στοιχεια για τον πιθανο αντικτυπο της πολιτικης στην αναπηρια;
	* Τι μετρα πρεπει να ληφθουν ωστε να μειωθουν ενδεχομενες αρνητικες επιπτωσεις;
	* Τι μετρα πρεπει να ληφθουν προκειμενου να μεγιστοποιηθει ο θετικος αντικτυπος;
	* Τι μαθαμε απο τη διαδικασια εκτιμησης των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια;

• Κατα την υλοποιηση πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ., ενδεικτικα ερωτηματα που πρεπει να εξεταζονται ειναι τα εξης:
	* Τι πραγματικες επιπτωσεις εχει η πολιτικη, μετρο, δραση, προγραμμα κ.λπ. στα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις;
	* Ποιες ομαδες ατομων με αναπηρια επηρεαστηκαν και με ποιον τροπο;
	* Ειναι οι επιπτωσεις θετικες η αρνητικες (η και τα δυο); Ποσο σημαντικες ειναι;
	* Τι μετρα απαιτουνται για να αμβλυνθουν οι αρνητικες επιπτωσεις;
	* Τι μετρα πρεπει να ληφθουν για να μεγιστοποιηθουν οι θετικες επιπτωσεις;
	* Τι περαιτερω στοιχεια απαιτουνται για τη συνολικη αξιολογηση των επιπτωσεων στα ατομα με αναπηρια;
~~~~σελιδα 26~~~~~

• Κατα την ολοκληρωση πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ., ενδεικτικα ερωτηματα που πρεπει να εξεταζονται ειναι τα εξης:
	* Τι συνολικες επιπτωσεις ειχε η πολιτικη, μετρο, δραση, προγραμμα κ.λπ. στα ατομα με αναπηρια; Πως αυτες κατανεμονται ανα ομαδα ατομων με αναπηρια, ανα ηλικια, φυλο, γεωγραφικη προελευση;
	* Ποιες επιπτωσεις ειναι θετικες και ποιες αρνητικες και γιατι;
	* Πως αξιολογουν τα ατομα με αναπηρια τη συγκεκριμενη πολιτικη;
	* Τι πηγε καλα; Τι θα μπορουσε να ειχε παει καλυτερα;
	* Πως αξιολογειται η διαδικασια αξιολογησης που ακολουθηθηκε;
	* Τι θα μπορουσε να γνωστοποιηθει σε συναδελφους αλλων φορεων/υπηρεσιων ωστε να επωφεληθουν και αυτοι απο τα συμπερασματα της αξιολογησης κατα το σχεδιασμο μελλοντικων πολιτικων, μετρων, δρασεων, προγραμματων κ.λπ.;

[Ενοτητα]  6.3 Συγκεντρωση στοιχειων και πληροφοριων για τον προσδιορισμο και την παρακολουθηση των επιπτωσεων
Ιδιαιτερα σημαντικη ειναι η χρηση και αναλυση πληροφοριων και δεδομενων, ποσοτικων και ποιοτικων, που ειτε ειναι ηδη διαθεσιμα ειτε συγκεντρωνονται για το σκοπο αυτο. Κατα τη διαδικασια συλλογης πληροφοριων και δεδομενων, ενδεικτικα ερωτηματα που πρεπει να απαντηθουν ειναι τα εξης:
	* Τι χρειαζομαι; / Τι θελω να μαθω;
	* Ποια δεδομενα απαιτουνται για να διασφαλιστει οτι λαμβανονται υποψη ολες οι πτυχες της πολιτικης, μετρου, δρασης, προγραμματος κ.λπ., τις επιπτωσεις του οποιου θελω να εκτιμησω στην αναπηρια;
	* Υπαρχουν ηδη διαθεσιμα δεδομενα και, αν ναι, απο που μπορω να τα αντλησω;
	* Ποιος μπορει να βοηθησει να προσδιοριστουν και να συγκεντρωθουν επιπλεον δεδομενα και πληροφοριες που ενδεχεται να απαιτουνται για την αξιολογηση της πιθανοτητας και της εκτασης των επιπτωσεων;

Συμφωνα με το αρθρο 62, παρ. 1, του ν.4488/2017, τα Επιμερους Σημεια Αναφορας για την παρακολουθηση εφαρμογης της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, τα οποια βρισκονται στις Περιφερειες και τους Δημους, οφειλουν να «Συλλεγουν και τηρουν επιμερους στατιστικα στοιχεια για την αναπηρια ως προς τους τομεις ευθυνης τους». Η ετερογενεια που χαρακτηριζει τον πληθυσμο με αναπηρια και χρονιες παθησεις απαιτει διαφοροποιημενες μεθοδολογιες μετρησης προκειμενου να αποτυπωθουν οι υποκατηγοριες του πληθυσμου, καθως και οι διαφορετικες εκδοχες και τα ειδη των εμποδιων που αντιμετωπιζουν. Προκειμενου να καταστει ορατη και να αναλυθει στις πραγματικες της διαστασεις η μεγαλη αυτη πληθυσμιακη ομαδα, χρειαζονται αξιοπιστα και εγκυρα στατιστικα εργαλεια, ικανα να αποτυπωσουν αφενος το γενικο συνολο των ατομων αυτων με κοινο γνωρισμα την καταστασης υγειας που σε αλληλεπιδραση με το περιβαλλον περιοριζει τη δραστηριοτητα τους, αφετερου τις ιδιαιτερες υπο-κατηγοριες και τους περιορισμους που αυτες αντιμετωπιζουν.
~~~~σελιδα 27~~~~~

Τα στατιστικα στοιχεια εξυπηρετουν μια σειρα απο στοχους:
	1ον - βοηθουν στον εντοπισμο και την αρση των ανισοτητων σε διαφορους τομεις, οπως η ειναι η κοινωνικη προστασια, η απασχοληση, η εκπαιδευση κ.λπ. και στον προσδιορισμο των καταλληλων πολιτικων και μετρων.
	2ον - συμβαλλουν στην αποτελεσματικη παρακολουθηση της εφαρμογης των δικαιωματων και στην αξιολογηση των σχετικων πολιτικων.
	3ον - συνιστουν εργαλεια ευαισθητοποιησης και ασκησης πιεσης για την αντιμετωπιση και επιλυση σημαντικων προβληματων.
	4ον - συμβαλλουν στην ερευνα και στην προαγωγη της γνωσης αναφορικα με ειδικες πτυχες της αναπηριας/χρονιας παθησης η αλλων θεματων που απτονται της ισοτητας.

Ιδιαιτερα θετικο ειναι το γεγονος οτι τα ατομα με αναπηρια, τα οποια δεκαετιες παρεμεναν σχεδον «αορατα» για τις επισημες στατιστικες του ελληνικου κρατους, λαμβανονται πλεον υποψη στις εθνικες ερευνες ως μια διακριτη κοινωνικη κατηγορια πολιτων. Ως εκ τουτου, δινεται η δυνατοτητα να αποτυπωθουν με αριθμους σημαντικες πτυχες της διαβιωσης των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στη χωρα.

[Υποενοτητα] Βασικες πηγες αντλησης στοιχειων και δεδομενων για την αναπηρια
➢ Η Ευρωπαικη Στατιστικη Υπηρεσια - Eurostat, ειναι αρμοδια για τη δημοσιευση στατιστικων και δεικτων σε ευρωπαικο επιπεδο, καθιστωντας δυνατη τη συγκριση χωρων και περιφερειων ως προς βασικα κοινωνικα και οικονομικα μεγεθη.

~~~~σελιδα 28~~~~~
***
Η Eurostat περιλαμβανει ειδικη ενοτητα για την αναπηρια στα στατιστικα της στοιχεια [βλ. υποσημειωση 6]. Τα στοιχεια της προερχονται απο τις εξης πηγες:
	- «ερευνα Εισοδηματος και Συνθηκων Διαβιωσης των Νοικοκυριων» (EU-SILC), η οποια παρεχει κατ’ ετος στοιχεια και για τον πληθυσμο των ατομων με αναπηρια (2005-2016). Σε αυτην την ερευνα χρησιμοποιειται ο δεικτης «GALI» (Global Activity Limitation Index) ως ενας εμμεσος δεικτης υπολογισμου του πληθυσμου με αναπηρια. Ο δεικτης «GALI» προσεγγιζει την αναπηρια ως την υπαρξη περιορισμου/δυσκολιας στις συνηθεις για τον πληθυσμο δραστηριοτητες εξαιτιας προβληματων υγειας. Ειδικοτερα, το ερωτημα, που συνιστα τη βαση του εν λογω δεικτη, εξεταζει εαν -συμφωνα με την προσωπικη του εκτιμηση- ο ερευνωμενος θεωρει οτι εχει περιορισει σε καποιο βαθμο, εξαιτιας καποιου χρονιου προβληματος υγειας, σωματικου η ψυχικου, καθημερινες/συνηθεις για το γενικο πληθυσμο δραστηριοτητες, για διαστημα μεγαλυτερο των 6 μηνων.
	-  «Ειδικη ερευνα για την Εργασια των Ατομων με Προβληματα Υγειας/Αναπηρια» (LFS - Ad hoc module της ερευνας Εργατικου Δυναμικου του 2011). Σε αυτην υιοθετουνται οι ακολουθοι βασικοι ορισμοι, συμφωνα με τους οποιους ως ατομα με αναπηρια οριζονται: i) τα ατομα με δυσκολια σε καποια βασικη δραστηριοτητα (στην οραση, στην ακοη, στο βαδισμα, στην επικοινωνια κ.α.), και ii) τα ατομα που αντιμετωπιζουν καποιο περιορισμο στην εργασια λογω ενος μακροχρονιου προβληματος υγειας η /και δυσκολιας σε μια βασικη δραστηριοτητα.
	- «Ευρωπαικη ερευνα για την Υγεια & την Κοινωνικη Ενσωματωση» (European Health and Social Integration Survey, EHSIS) με ετος αναφορας το 2012. Σε αυτην ως ατομα με αναπηρια νοουνται εκεινα που αντιμετωπιζουν εμποδια στη συμμετοχη τους σε οποιονδηποτε απο τους παρακατω 10 βασικους τομεις ζωης, λογω -μεταξυ αλλων- ενος προβληματος υγειας η ενος βασικου περιορισμου της δραστηριοτητας τους: κινητικοτητα, μετακινηση με καποιο μεσο, προσβαση σε κτηριακες υποδομες, εκπαιδευση & καταρτιση, απασχοληση, χρηση διαδικτυου, κοινωνικες επαφες & υποστηριξη, δραστηριοτητες ελευθερου χρονου, οικονομικη ζωη, στασεις & συμπεριφορες.
****
~~~~σελιδα 29~~~~~

➢ Η Ελληνικη Στατιστικη Αρχη - ΕΛ.ΣΤΑΤ. [βλ. υποσημειωση 7], διενεργει και διαθετει σε εθνικο επιπεδο τις ερευνες και τα στατιστικα δεδομενα που παραγονται στο πλαισιο του Ευρωπαικου Στατιστικου Συστηματος υπο την εποπτεια της Eurostat. Στο αρθρο 68 του ν.4488/2017, οριζεται ως υποχρεωση του ελληνικου στατιστικου συστηματος να συλλεγει και να διαχεει στατιστικες για τα ατομα με αναπηρια και οτι «Για τους σκοπους του σχεδιασμου των ως ανω στατιστικων και της διαχυσης των παραγομενων δεδομενων, οι φορεις, τελουν σε διαβουλευση με το Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας της Εθνικης Συνομοσπονδιας Ατομων με Αναπηρια». Η ΕΛ.ΣΤΑΤ., αναγνωριζοντας την αναγκαιοτητα υπαρξης στατιστικων στοιχειων εστιασμενων στην αναπηρια και αναπτυξης ειδικων δεικτων, και στη βαση της προαναφερθεισας θεσμικης της υποχρεωσης, συνεργαζεται στενα με το Παρατηρητηριο της Ε.Σ.Α.μεΑ. και συμπεριλαμβανει σε ερευνες νοικοκυριων που διενεργει προσθετα ερωτηματα εστιασμενα στα ατομα με αναπηρια. Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. εχει συμπεριλαβει τη διασταση της αναπηριας στον προγραμματισμο της για τις ερευνες που διεξαγονται το 2019 και τα επομενα χρονια. ετσι, η χωρα μας θα αποκτησει τα πρωτα επισημα δεδομενα με στοχο να συμπεριληφθει στην απογραφη του 2021 η διασταση της αναπηριας και οι δημοσιες αρχες να εχουν τη δυνατοτητα να σχεδιαζουν οργανωμενα και στοχευμενα τις παρεμβασεις τους σε βαθος χρονου.

➢ Το Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας [βλ. υποσημειωση 8] της Ε.Σ.Α.μεΑ. Προκειται για εργο που εχει ενταχθει στο Επιχειρησιακο Προγραμμα «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020» και συγχρηματοδοτειται απο την Ελλαδα και την Ευρωπαικη ενωση (Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο). Σκοπος του Παρατηρητηριου, μεταξυ αλλων, ειναι η παρακολουθηση και αξιολογηση των πολιτικων αναπηριας σε ολο το ευρος της δημοσιας ζωης υπο το πρισμα της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας. Το Παρατηρητηριο αντλει πρωτογενη δεδομενα απο τους φορεις του ελληνικου στατιστικου συστηματος και τα επεξεργαζεται υπο την οπτικη των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια, μεριμνωντας για την ευρεια διαχυση τους.

***
Το Παρατηρητηριο εχει δημοσιευσει μεχρι στιγμης τα εξης Δελτια Στατιστικης πληροφορησης [βλ. υποσημειωση 9]:
	- Φτωχεια και κοινωνικος αποκλεισμος στα ατομα με αναπηρια
	- Δεικτες απασχολησης και πληθυσμος με αναπηρια (Μερος Α’)
	- Δεικτες απασχολησης και πληθυσμος με αναπηρια (Μερος Β’)
	- Συμμετοχη σε κοινωνικες και πολιτιστικες δραστηριοτητες
****
~~~~σελιδα 30~~~~~

➢ Δεδομενα που προκυπτουν απο ερευνες που διεξαγονται σε περιφερειακο και τοπικο επιπεδο.

➢ Πληροφοριες που συλλεγονται απο επιμερους υπηρεσιες (π.χ. απο την Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης του Επιχειρησιακου Προγραμματος Κεντρικης Μακεδονιας για τον αριθμο των ωφελουμενων με αναπηρια στα προγραμματα του ΕΣΠΑ 2014 -2020, απο Δομες που απευθυνονται στα ατομα με αναπηρια, κ.λπ.).

➢ Εκθεσεις, μελετες και αναφορες που δημοσιευονται απο διαφορους φορεις οπως ειναι: ο Συνηγορος του Πολιτη [βλ. υποσημειωση 10], η Ε.Σ.Α.μεΑ. [βλ. υποσημειωση 11], το Ακαδημαικο Δικτυο Ευρωπαιων Εμπειρογνωμονων σε Θεματα Αναπηριας (ANED) [βλ. υποσημειωση 12] κ.λπ.

➢ Δεδομενα απο δελτια παραπονων και καταγγελιες (π.χ. Συμπαραστατης του Δημοτη και της Επιχειρησης κ.λπ.).

➢ Πρακτικα απο συναντησεις με αντιπροσωπευτικες οργανωσεις ατομων με αναπηρια.

***
Ειδικα σε οτι αφορα τις διαβουλευσεις με αντιπροσωπευτικες οργανωσεις των ατομων με αναπηρια, αυτες αποτελουν βασικη παραμετρο στην αποτελεσματικη εκτιμηση/αξιολογηση των επιπτωσεων και πρεπει να λαμβανουν χωρα τοσο σε επιπεδο σχεδιασμου και εφαρμογης πολιτικων οσο και σε επιπεδο παρακολουθησης και αξιολογησης των αποτελεσματων τους. Τα ιδια τα ατομα με αναπηρια ειναι αυτα που διαθετουν τη γνωση και την εμπειρια για να εκτιμησουν καλυτερα απο οποιονδηποτε αλλον κατα ποσο υφισταμενες η/και σχεδιαζομενες πολιτικες, δρασεις, μετρα, προγραμματα, υπηρεσιες, διαδικασιες κ.λπ. ανταποκρινονται στις αναγκες τους η αντιθετα δεν τις λαμβανουν υποψη, εαν διασφαλιζουν θεμελιωδη δικαιωματα τους η εαν αντιθετα τα καταπατουν, εαν ενθαρρυνουν και διευκολυνουν την ισοτιμη συμμετοχη τους η αντιθετα συντηρουν και δημιουργουν νεα εμποδια και διακρισεις σε βαρος τους. Η συμμετοχη των ιδιων των ατομων με αναπηρια και των αντιπροσωπευτικων τους οργανωσεων -στις οποιες συγκαταλεγονται τοσο οι οργανωσεις των ατομων με χρονιες παθησεις οσο και οι οργανωσεις των γονεων/κηδεμονων ατομων με αναπηρια- αποτελει προυποθεση αφενος για τον εγκαιρο και εγκυρο εντοπισμο και τη βαθυτερη κατανοηση αρνητικων συνεπειων που αποδεδειγμενα εχουν η ενδεχεται να εχουν στη ζωη τους υφισταμενες και σχεδιαζομενες πολιτικες, μετρα, δρασεις κ.λπ., αφετερου για τη διερευνηση, επιλογη και εφαρμογη λυσεων που θα συμβαλλουν στην εξαλειψη, η τουλαχιστον στην ελαχιστοποιηση, των αρνητικων συνεπειων.
****
~~~~σελιδα 31~~~~~


~~~~~~~~~~~~~~~
*** ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ***
~~~~~~~~~~~~~~~
7. Η ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις κοινωνικες και αναπτυξιακες πολιτικες

Ο ν. 3852/2010 (Αρ. ΦΕΚ 87 Α΄/07.06.2010) «Νεα Αρχιτεκτονικη της Αυτοδιοικησης και της Αποκεντρωμενης Διοικησης − Προγραμμα Καλλικρατης», οπως τροποποιηθηκε και ισχυει σημερα, οριζει τις αρμοδιοτητες που ασκουν οι Περιφερειες και οι Δημοι. Συμφωνα με τον νομο οι Περιφερειες σχεδιαζουν, προγραμματιζουν και υλοποιουν πολιτικες σε περιφερειακο επιπεδο στους εξης τομεις: Προγραμματισμου-Αναπτυξης, β) Γεωργιας-Κτηνοτροφιας-Αλιειας, γ) Φυσικων Πορων-Ενεργειας-Βιομηχανιας, δ) Απασχολησης-Εμποριου-Τουρισμου, ε) Μεταφορων-Επικοινωνιων, στ) εργων-Χωροταξιας-Περιβαλλοντος, στ) Υγειας, ζ) Παιδειας-Πολιτισμου-Αθλητισμου, η) Πολιτικης Προστασιας και Διοικητικης Μεριμνας και οι Δημοι διαθετουν υπηρεσιακες μοναδες με τα ακολουθα αντικειμενα: α) Προγραμματισμου και Αναπτυξης, β) Οικονομικη υπηρεσια, γ) Τεχνικη υπηρεσια, δ) Τεχνολογιας, Πληροφορικης και Επικοινωνιων, ε) Διαφανειας, στ) Νομικης υποστηριξης, ζ) Διοικησης - Διαχειρισης ανθρωπινου δυναμικου, η) ασκησης Κοινωνικης Πολιτικης και Πολιτικων Ισοτητας των Φυλων, θ) Περιβαλλοντος - Πολιτικης Προστασιας, ι) Παιδειας, Πολιτισμου, Αθλητισμου, Νεας Γενιας και ια) Γεωργιας, Κτηνοτροφιας και Αλιειας. Βασει λοιπον του υφισταμενου θεσμικου πλαισιου, οι Δημοι εχουν περισσοτερο κοινωνικο και οι Περιφερειες περισσοτερο αναπτυξιακο προσανατολισμο.
Για τη διασφαλιση της ενσωματωσης της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις κοινωνικες πολιτικες, μετρα, προγραμματα, δρασεις κ.λπ. πρεπει εκ των προτερων να εξεταζεται εαν η συγκεκριμενη πολιτικη, μετρο, προγραμμα, δραση κ.λπ.:
	* αποτρεπει καθε μορφης διακριση λογω αναπηριας η χρονιας παθησης και δεν επιβαλλει αμεσα η εμμεσα αποκλεισμο των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις,
	* προβλεπει την εφαρμογη αυξημενης μοριοδοτησης για τη διευκολυνση της συμμετοχης ατομων με αναπηρια, χρονιες παθησεις και μελων των οικογενειων τους σε αυτες,
	* προβλεπει την καλυψη του κοστους που απαιτειται για την εφαρμογη ευλογων προσαρμογων,
	* περιλαμβανει διαδικασιες αιτησης που να ειναι προσβασιμες στα ατομα με αναπηρια (π.χ. προσβασιμες ηλεκτρονικες πλατφορμες μεσω των οποιων υποβαλλονται οι αιτησεις, υπηρεσιες που δεχονται τις αιτησεις και βρισκονται σε προσβασιμες κτηριακες εγκαταστασεις),
~~~~σελιδα 32~~~~~
	* περιλαμβανει προσβασιμες στα ατομα με αναπηρια ενεργειες πληροφορησης και σχετικο υλικο.

Αντιστοιχα, για τη διασφαλιση της ενσωματωσης της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας στις αναπτυξιακες πολιτικες, μετρα, προγραμματα, δρασεις κ.λπ. πρεπει εκ των προτερων να εξεταζεται εαν η συγκεκριμενη πολιτικη, μετρο, προγραμμα, δραση κ.λπ.:
	* υιοθετει τις αρχες του καθολικου σχεδιασμου (σε αγαθα, υποδομες και υπηρεσιες, φυσικες και ηλεκτρονικες),
	* αποτρεπει καθε μορφης διακριση λογω αναπηριας η χρονιας παθησης και δεν δημιουργει νεα εμποδια σε βαρος των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις,
	* παρεχει κινητρα για την ερευνα η/και παραγωγη εξειδικευμενων αγαθων, προιοντων και υπηρεσιων, φυσικων και ηλεκτρονικων, που απευθυνονται στους καταναλωτες με αναπηρια και χρονιες παθησεις,
	* παρεχει κινητρα για τη συμμετοχη ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε δρασεις ερευνας, επιχειρηματικοτητας κ.λπ.,
	* προβλεπει την καλυψη του κοστους που απαιτειται για την εφαρμογη ευλογων προσαρμογων.

Περαν ομως των προαναφερθεντων, συμφωνα με τους 17 στοχους της Ατζεντας 2030 των Ηνωμενων Εθνων για τη Βιωσιμη Αναπτυξη [βλ. υποσημειωση 13], καθε αναπτυξιακη πολιτικη, ειτε εθνικη ειτε περιφερειακη ειτε τοπικη, οφειλει να ενσωματωνει ταυτοχρονα την οικονομικη, κοινωνικη και περιβαλλοντικη διασταση. Στην Ατζεντα 2030, για την εφαρμογη της οποιας εχει δεσμευτει και η χωρα μας [βλ. υποσημειωση 14], κοινωνικη διασταση σημαινει αρση των ανισοτητων/αποκλεισμων και προωθηση των ανθρωπινων δικαιωματων με στοχο την εξαλειψη της φτωχειας. Η Ατζεντα περιλαμβανει σημαντικες εμμεσες και αμεσες αναφορες στα ατομα με αναπηρια (βλ. σχετικο φυλλαδιο του European Disability Forum μεταφρασμενο στην ελληνικη γλωσσα απο την Ε.Σ.Α.μεΑ. [βλ. υποσημειωση 15]). Συνεπως, στο νεο μοντελο αναπτυξης των ΗΕ δεν υπαρχει διαχωρισμος αναμεσα σε αναπτυξιακες και κοινωνικες πολιτικες, καθως η οικονομικη μεγεθυνση πρεπει ταυτοχρονα να καταπολεμα τη φτωχεια και να προωθει την κοινωνικη ευημερια και την κοινωνικη δικαιοσυνη. Οι στοχοι της Ατζεντας 2030, οπως εξειδικευονται στο πεδιο της αναπηριας (βλ. Πινακα που ακολουθει), συγκροτουν ενα ολοκληρωμενο πλαισιο πανω στο οποιο μπορουν να αναπτυχθουν πολιτικες διπλης στοχευσης, με αναπτυξιακο και κοινωνικο προσημο, οι οποιες να ενσωματωνουν και τη διασταση των ανθρωπινων δικαιωματων, και δη των ατομων με αναπηρια.
~~~~σελιδα 33~~~~~

[Πινακας: Στοχοι - Εξειδικευση στο πεδιο της αναπηριας]
Στοχος 1-Μηδενικη φτωχεια
	- εως το 2030 εξαλειψη της ακραιας φτωχειας για τα ατομα με αναπηρια, τα ατομα με χρονιες παθησεις και τις οικογενειες τους (1.1).
	- εως το 2030, διασφαλιση οτι ολοι, ιδιως οι φτωχοι και ευαλωτοι, οπως ειναι τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις εχουν ισα δικαιωματα προσβασης σε βασικες υπηρεσιες, σε φυσικους πορους, σε καταλληλες νεες τεχνολογιες (1.4)

Στοχος 3-Καλη Υγεια & Ευημερια
	- Επιτευξη καθολικης υγειονομικης καλυψης, προσβαση των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε βασικες ποιοτικες υπηρεσιες υγειας (3.8).

Στοχος 4-Ποιοτικη εκπαιδευση
	- Διασφαλιση της ισοτιμης προσβασης των ατομων με αναπηρια, σε ολα τα επιπεδα της εκπαιδευσης και της επαγγελματικης καταρτισης (4.5).
	- Δημιουργια και αναβαθμιση εκπαιδευτικων εγκαταστασεων οι οποιες ανταποκρινονται στις αναγκες των παιδιων και των ατομων με αναπηρια (4.α).

Στοχος 5- Ισοτητα των φυλων
	- Τερματισμος καθε μορφης διακρισεων και εξαλειψη ολων των μορφων βιας σε βαρος των γυναικων και κοριτσιων με αναπηρια (5.1, 5.2).
	- Διασφαλιση της πληρους και αποτελεσματικης συμμετοχης των γυναικων με αναπηρια σε ολα τα επιπεδα ληψης αποφασεων (5.5).

Στοχος 8-Αξιοπρεπης Εργασια & Οικονομικη Αναπτυξη
	- εως το 2030, επιτευξη πληρους και παραγωγικης απασχολησης και αξιοπρεπων θεσεων εργασιας για τα ατομα με αναπηρια (8.5).
~~~~σελιδα 34~~~~~

Στοχος 10-Λιγοτερες ανισοτητες
	- Διασφαλιση της ισοτητας ευκαιριων και μειωση των αποτελεσματων των ανισοτητων στα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, μεσω, μεταξυ αλλων, της εξαλειψης πολιτικων και πρακτικων που επιτρεπουν διακρισεις, και της εφαρμογης καταλληλων πολιτικων και δρασεων (10.3).

Στοχος 11-Βιωσιμες Πολεις & Κοινοτητες
	- εως το 2030, διασφαλιση της προσβασης των ατομων με αναπηρια σε επαρκη, ασφαλη, προσιτη στεγαση και βασικες υπηρεσιες, και αναβαθμιση των φτωχογειτονιων (11.1). 
	- εως το 2030, παροχη ασφαλων, προσιτων, προσβασιμων και βιωσιμων συστηματων μεταφορας για ολους, βελτιωση της ασφαλειας των δρομων, κυριως μεσω της επεκτασης των δημοσιων συγκοινωνιων, δινοντας ιδιαιτερη προσοχη στις αναγκες εκεινων που βρισκονται σε ευαλωτη κατασταση, οπως ειναι τα ατομα με αναπηρια (11.2). 
	- εως το 2030, παροχη καθολικης προσβασης σε ασφαλεις, χωρις αποκλεισμους και προσβασιμους πρασινους και δημοσιους χωρους, ιδιως για τα ατομα με αναπηρια (11.7).
[Τελος πινακα]
~~~~σελιδα 35~~~~~


~~~~~~~~~~~~~~~~~
*** Υποσημειωσεις ***
~~~~~~~~~~~~~~~~~
1. Διαθεσιμη στο:http://www.esaea.gr/help/86-legal-framework/symbasi/547-symbasi-oie-gia-ta-dikaiomata-ton-atomon-me-anapiria
2. Πιο συγκεκριμενα, στην παρ. 3 του Κανονα 14 αναφερεται το εξης: «οι αναγκες και τα ενδιαφεροντα των ατομων με αναπηριες πρεπει να ενσωματωνονται στα γενικα αναπτυξιακα σχεδια και να μην αντιμετωπιζονται χωριστα».
3. Θετικα μετρα δρασεις νοουνται τα θεσμικα (π.χ. συστημα ποσοστωσης), διοικητικα και αλλα μετρα που εφαρμοζονται σε συγκεκριμενους τομεις, τα οποια απευθυνονται σε ειδικες κατηγοριες πολιτων (γυναικες, ατομα με αναπηρια κ.λπ.), σε βαρος των οποιων υφιστανται και λειτουργουν κοινωνικοοικονομικες διακρισεις που παρεμποδιζουν την απολαυση των ανθρωπινων δικαιωματων τους εξισου με τους υπολοιπους πολιτες. Ο γενικος ορισμος αφορα σε μετρα που εχουν στοχο να διευκολυνουν την προσβαση συγκεκριμενων ομαδων του πληθυσμου σε κατοχυρωμενα δικαιωματα, στον ιδιο βαθμο με τους υπολοιπους πολιτες.
4. Συμφωνα με το αρθρο 21 παρ. 6 του Συνταγματος της χωρας «τα ατομα µε αναπηριες εχουν δικαιωμα να απολαμβανουν μετρων που εξασφαλιζουν την αυτονομια, την επαγγελματικη ενταξη και τη συμμετοχη τους στην κοινωνικη, οικονομικη και πολιτικη ζωη της Χωρας».
5. Διαθεσιμες στο: http://universaldesign.ie/What-is-Universal-Design/The-7-Principles/
6. Διαθεσιμα στο: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Disability_statistics
7. Βλ. https://www.statistics.gr/statistics/pop
8. Για περισσοτερες πληροφοριες στο: https://www.paratiritirioanapirias.gr/el/about
9. Διαθεσιμα στο: https://www.paratiritirioanapirias.gr/el/results/publications
10. Βλ. https://www.synigoros.gr/?i=equality.el.reports
11. Βλ. https://www.esamea.gr/publications/books-studies
12. Βλ. https://www.disability-europe.net/country/greece
13. https://sustainabledevelopment.un.org/post2015/transformingourworld
14. http://www.ggk.gov.gr/?page_id=5506
15. http://www.edf-feph.org/sites/default/files/lealfet_edfsdgs_el.pdf


~~~~~~~~~~~~~~~~
*** Οπισθοφυλλο ***
~~~~~~~~~~~~~~~~

Ε.Σ.Α.μεΑ.

εδρα της Ε.Σ.Α.μεΑ. στην Αθηνα:
Ελ. Βενιζελου 236, Τ.Κ. 163 41, Ηλιουπολη, 
Τηλ. + 30 210 9949837, Fax +30 210 5238967
E-mail: esaea@otenet.gr, Ιστοσελιδα: http://www.esamea.gr, 
https://www.facebook.com/ESAmeAgr/,
https://twitter.com/ESAMEAgr, 
Youtube ESAmeAGr

Γραφειο της Ε.Σ.Α.μεΑ. στη Βορεια Ελλαδα:
Μελενικου και Μαρασλη 11, Τ.Κ. 54248 Θεσσαλονικη
Τηλ. +30 2310 842742, Fax +30 2310 862323 
E-mail: esaea2@otenet.gr